راههای شناخت قبل از ازدواج برای انتخاب همسر مناسب

در این مقاله از سایت مشاوره باما به مهمترین راههای شناخت قبل از ازدواج و پاسخ به سوالاتی در مورد اینکه چگونه همسر مناسب خود را بشناسیم و در انتخاب طرف مقابل شناخت پیدا کنیم می پردازیم:

یکی از مراحل مهم دستیابی به ازدواج موفق دوران آشنایی قبل از ازدواج است. در انتخاب همسر باید دقت فراوانی نمود و حقیقتاً کم‌دقتی در این مرحله یا تصمیم احساسی یا اجبار والدین مشکلات جبران ناپذیری را در زندگی مشترک بعد از ازدواج ایجاد می کند.
در جامعه سنتی گذشته،‌ به دلیل محدود و کوچک بودن جامعه و حجم بالای تعاملات؛ خانواده ها شناخت نسبی مناسبی از یکدیگر داشتند. افراد، کمتر دارای زوایای پنهان در وجودشان بودند. به همین دلیل در هنگام خواستگاری معمولاً خانواده پسر صرفاً اقدام به بازبینی بدنی و ظاهری دختر می‌کرد تا عیب و ایراد ظاهری نداشته باشد زیرا ازنظر روحی،‌ فکری و اخلاقی دارای یک شناخت نسبی از یکدیگر بودند.
ولی در جامعه امروزی، به دلیل اشتغال زنان در خارج از خانه، ادامه تحصیل دختر و پسر در دانشگاه به‌دوراز مکان زندگی والدین،‌ پدیده نوظهور خانه مجردی، جدا شدن فرزندان از والدین بعد از ازدواج ، تغییر سلایق و سبک زندگی، شناخت خانواده ها از یکدیگر به‌شدت کاهش یافته است. فرزندان تا حد زیادی بیشتر تحت تربیت گروه همسالان،‌ رسانه‌های اجتماعی،‌ شبکه‌های مجازی قرار گرفته و از تربیت توسط والدین خود دور شده‌اند.
البته والدین نیز فرصت لازم برای برقراری تعاملات سازنده با فرزندان خود نداشته و تربیت فرزندان خود را به عهده نهادهای مدنی و اجتماعی گذارده‌اند. در چنین شرایطی، افراد دارای زوایای پنهان زیادی در زندگی خود می‌باشند که شناخت این زوایا با سبک سنتی گذشته امکان‌پذیر نیست. به‌تبع آن فرآیند خواستگاری و تحقیق قبل از ازدواج باید با چشمان باز و دقت بسیار بیشتری نسبت به جامعه سنتی قدیم صورت پذیرد.
در این مقاله از مشاوره باما ابتدا عوامل کلیدی انتخاب همسر مناسب را بیان نموده و در ادامه یک روش کارگشا برای تحقیق از فردی که قصد خواستگاری او را داریم یا فردی که قصد خواستگاری از ما را دارد بیان می‌کنیم.
اکثریت پژوهش‌ها گواه بر این است که افراد در ازدواج خود به دنبال انتخاب همسری هستند که ازلحاظ شخصیت شناسی ازدواج و طرز فکر همانند خودشان باشد و هرقدر درجه همگونی همسران بیشتر باشد، زندگی زناشویی آنان استوارتر و پایدارتر است. عوامل تعیین کننده ای که در دوران آشنایی قبل از ازدواج  باید توجه داشت عبارت است از:

توجه به عامل جغرافیایی در شناخت قبل از ازدواج

این عامل یکی از عوامل مؤثر بر گزینش همسر است. مشترک بودن محیط جغرافیایی، امکان تحقیق و دیدار برای شناخت قبل از ازدواج را بهتر فراهم می‌کند. در تحلیل عامل جغرافیا، نه‌تنها محل کنونی زندگی بر انتخاب همسر مؤثر است، بلکه محل تولد زوج و تجانس آن‌ها نیز موجب کشش آن‌ها به‌سوی همدیگر می‌گردد. معمولاً مردم هر شهر آداب‌ورسوم و فرهنگ اجتماعی خاص خود را دارند که گاهی با آداب‌ورسوم مردم شهر دیگر در تعارض است.
بنابراین عامل جغرافیا از عوامل مهم در همسرگزینی است؛ حتی اگر انتخاب همسر در محدوده جغرافیایی امکان‌پذیر نیست، سعی شود، افراد با آداب‌ورسوم و فرهنگ‌های نزدیک به هم که اختلاف فرهنگی و عقیدتی مشابهی دارند ازدواج کنند.

توجه به اختلاف سنی در دوران آشنایی قبل از ازدواج 

چنین به نظر می‌رسد که اختلاف سنی در ازدواج احتمال بروز اختلافات زناشویی را فزونی می‌بخشد. اما نباید چنین تصور کرد که هر ازدواج با اختلاف سنی زیاد بین زن و شوهر در معرض آسیب قرار خواهد گرفت.

توجه به سطح تحصیلات پسر و دختر در زمان آشنایی قبل ازدواج

تناسب و برابری سطح تحصیلات پسر و دختر در ازدواج تا حد زیادی مبیّن تناسب جهان‌بینی و در بسیاری از موارد تناسب فرهنگی، اجتماعی و حتی سطح فکری زوج در ازدواج است. تناسب زوج ازنظر تحصیلی در بسیاری از موارد (بخصوص جوامع بسته) همگونی سطح طبقه اجتماعی را نیز در بردارد. بنابراین به‌طورکلی عدم اختلاف سطح تحصیلات زن و مرد به معنای تشابه دیدگاه‌ها نیز هست.

بررسی اختلاف اعتقادی در شناخت قبل از ازدواج

به عقیده لوگال، مذهب تا پیش از ازدواج بر رفتار جوانان مؤثر است، ولی پس از شروع زندگی زناشویی ، اختلافات اعتقادی و دینی زوج در ازدواج دشواری‌های فراوانی برای آن‌ها به همراه دارد و باعث ایجاد جنگ و دعوای مدام زن و شوهر می‌گردد . به گفته بوساروبل : «جالب اینجاست که این نبود هماهنگی و همفکری با پیشرفت زندگی زناشویی افزایش می‌یابد».
به سخن دیگر، همسان بودن زوج در امور مذهبی و معنوی، در دوره ما نیز به‌صورتی روشن خودنمایی می‌کند و همچون برگذشته بر ارتباط بهتر زوج اثر می‌گذارد.
برخلاف اندیشه کسانی که رفتار انسان‌ها را در جوامع مدرن امروزی خالی از معیارهای دینی می‌دانند، امروز مشخص‌شده که اعتقادات دینی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر رفتار انسان‌هاست. تأثیر شگرف مذهب بر گزینش همسر، مخصوصاً ازآن‌روست که نوع اعتقاد، جهان‌بینی و نحوه نگرش افراد به دنیای پیرامونشان را مشخص می‌کند و اعتقاد مذهبی تنها در محدوده روابط انسان و خداوند و در محدوده اعمال و مناسک دینی نیست.
باید به خاطر داشت، اگر می‌خواهیم در زندگی مشترك خانوادگی، زوج از صفا و صمیمیت لازم برخوردار باشند، باید انگیزه ازدواج را بر محور امور معنوی و نه امور مادی قرار داد. زیرا اگرچه زیبایی زن یا مرد، خود یكی از عواملی است كه هر انسانی به‌طور طبیعی جذب آن می‌شود و اسلام نیز زیبایی‌شناسی را موردتوجه قرار داده است ، ولی این به آن معنی نیست كه انگیزه ازدواج تنها بر محور جمال و زیبایی شکل بگیرد و امور اخلاقی و معنوی نادیده گرفته شود .
باید توجه داشت كه معیارهای ازدواج فقط در زیبایی ظاهری ختم نمی شود، بلكه تفاهم در نگرش و داشتن ارزشهای مشترک با همسر از ملزومات مهم شناخت قبل از ازدواج است. پس اگر به همراه زیبایی، روحیه‌ی پاك انسانی نباشد ، این زیبایی، نیكو و پسندیده نخواهد بود و ازدواج با چنین زنی یا مردی سعادت و خوشبختی به بار نخواهد آورد.
به‌طورکلی آنچه محیط خانواده را سرشار از عشق و محبت می‌کند، رعایت اصول اخلاقی ، پاک‌دامنی و تعهد به تقوا و درستی و راستی است؛ دختران و پسرانی كه قصد ازدواج دارند باید دقیق باشند و تا حد ممكن بررسی‌های لازم را انجام دهند و با شناخت و تحقیق صحیح اقدام به ازدواج نمایند.
ناگفته نماند همان‌طور كه بررسی‌ها و دقت‌های منطقی، لازم و ضروری است ، وسواس و شك و تردید و ترس از ازدواج بیش‌ازحد معقول نیز نادرست و زیان‌آور است .
نکته مهم: توجه به عوامل فوق که به‌عنوان همسان همسری در انتخاب همسر توسط صاحب‌نظران شناخته می‌شود ولی در صفات اخلاقی و منش‌ها، بسیاری از صاحب‌نظران تأکید بر ناهمسان همسری دارند. به‌عبارت‌دیگر،‌ صاحب‌نظرانی که ناهمسان همسری را در منش‌ها پیشنهاد می‌دهند، معتقدند، توجه به این مورد موجب تکمیل متقابل زوجین یا به‌اصطلاح اشباع عاطفی در زندگی مشترک می‌گردد.
با یک مثال سعی می‌کنیم این مفهوم را برای شما شرح دهم؛ فرض کنید آقاپسری دارای خلق‌وخویگوشه‌گیری و انزوا است یا فردی کم رو و خجالتی است. اگر این فرد به دنبال دختر خانمی با همین خصوصیات باشد، زندگی مشترک آن‌ها به سمت انزوا و دوری از اقوام و جامعه پیش خواهد رفت و فرزندان آن‌ها نیز مشکلاتی به‌مراتب بیشتر از والدین خود پیدا خواهند نمود؛ ولی اگر این فردی با دختر خانمی تیپ شخصیتی برونگرا ازدواج نماید، موجب تکمیل نقص روحی فرد خواهد شد.
البته باید برای رفع این نقایص روحی در زندگی مشترک تلاش لازم به عمل آید در غیر این صورت پس از مدتی موجب ظهور نارضایتی و اختلاف در روابط زن و مرد خواهد شد.

آزادی انتخاب با نظارت والدین در شناخت قبل از ازدواج

یکی از تفاوت‌هایی که در انتخاب همسر به شیوه سنتی و مدرن وجود دارد، مرز آزادی یا محدودیت انتخاب است. در گزینش همسر به سبک سنتی گذشته،‌ زوج در انتخاب همسر خود نقش مؤثری نداشتند و والدین آن‌ها خودشان می‌دیدند و می‌پسندیدند و مراسم خواستگاری هم به‌صورت صوری برگزار می‌شد، زیرا انتخاب دختر و پسر اهمیت زیادی نداشت و آن‌ها صرفاً در مراسم خواستگاری همدیگر را می‌دیدند.
در گزینش همسر به سبک مدرن برعکس سبک سنتی، نقش والدین در انتخاب همسر کمرنگ و آزادی انتخاب زوج بسیار بیشتر شده است؛ اما این آزادی انتخاب بعضاً به‌صورت بی‌حدوحصر و افسارگسیخته و به‌دوراز نظارت و مشاوره والدین صورت گرفته است.
هرکدام از دو روش فوق معایب واضح و آشکاری دارد؛ گزینش همسر به روش سنتی به ازدواج اجباری منجر می‌شود که منشأ بروز نارضایتی‌های بسیاری در زندگی زناشویی و اختلاف با همسر در زندگی مشترک و نهایتاً تصمیم به طلاق می‌گردد.
گزینش همسر به سبک مدرن نیز موجب ازدواج از روی احساس و عدم شناخت صحیح قبل از ازدواج  و بروز نارضایتی‌های بعد از ازدواج می‌گردد. برای حل این مشکل باید دو روش فوق را تلفیق نماییم، بدین معنا که جوانان درحالی‌که در انتخاب همسر خود نقش مؤثری دارند و از نزدیک با خلق و خو و روحیه همدیگر آشنا شوند،‌ اما این ارتباط زیر نظر والدین یا مشاوره ازدواج باشد تا از آسیب‌های ازدواج اجباری و ارتباط‌های بدون حدوحصر در امان بمانند و زوج بتوانند در دوران آشنایی قبل از ازدواج شناخت و بینشی صحیح و منطقی نسبت به هم کسب نمایند.

دقت در نحوه معرفی و آشنایی طرف مقابل قبل از ازدواج

در قدیم روش معرفی دختر و پسر بسیار محدود بود. والدین یا از همان دوران کودکی با توجه به روابط خویشاوندی (مانند پسرعمو، دخترعمو)، دختر و پسر را برای همدیگر نشان می‌کردند یا در بزرگسالی، ریش‌سفیدان فامیل و بزرگان، واسطه این آشنایی و وصلت می‌شدند. اما با تغییر سبک زندگی و خروج دختران از جامعه بسته و محدود گذشته و ورود آنان به دانشگاه و محل کار، ظهور فنّاوری فضای مجازی و اینترنت، امکان آشنایی دختر و پسر در خارج از محیط خانه و کانون خانواده را فراهم آورده است.
این سبک جدید آشنایی در ازدواج اگرچه محدودیت‌های سبک زندگی گذشته را ندارد و با آزادی بسیار وسیع‌تری همراه است ولی آسیب‌های خاصی نیز همراه دارد. ازدواج اینترنتی ( همسریابی اینترنتی ) از مواردی است که امروز آسیب‌های فراوانی را به همراه داشته است.
صاحب‌نظران معتقدند، در ازدواج اینترنتی پس از مدتی اختلافات زن و شوهر به جدایی و طلاق ختم می‌گردد. علت این امر عدم شناخت کافی و منطقی افراد در فضای مجازی و دوری از نظارت و مشاوره افراد صاحب‌نظر است. البته آشنایی دختر و پسر در محیط دانشگاه اگر با نظارت والدین دریافت مشاوره ازدواج همراه باشد، می‌تواند تبدیل به یک ازدواج موفق شود.
به‌طورکلی ما در این مقاله قصد محدود کردن روش‌های آشنایی قبل از ازدواج برای دختر و پسر را نداریم و اساساً این امر در جامعه نوظهور امروزی امکان‌پذیر نیست. ‌تأکید ما بر شناخت قبل از ازدواج از خصوصیات اخلاقی و سلایق همدیگر است. مشورت با والدین و نهادها و مراکز مشاوره و تحقیق در اینترنت و مطالعه کتاب روانشناسی ازدواج و مطالعه زندگی زوج های موفق می‌تواند در شناخت صحیح و منطقی زوج نسبت به هم نقش مهمی ایفا کند.
دکتر ساروخانی در کلاس درس جامعه‌شناسی خانواده (مقطع کارشناسی ارشد)، یک فرآیند منطقی برای شناخت زوج با یکدیگر بیان نموده‌اند که در زیر برای شما عزیزان ذکر می‌نماییم:

مرحله خودشناسی شناخت همسر قبل از ازدواج

یکی از مهم‌ترین مسائل در شناخت قبل از ازدواج این است که ابتدا سلایق و خواسته‌های خود را بشناسید. هدف از ازدواج چیست؟ و برای رسیدن به این هدف، همسر آینده شما باید چه ویژگی‌ها و خصوصیات رفتاری داشته باشد؟ پیشنهاد می‌کنیم در مرحله قبل از ازدواج دختر و پسر خواسته‌ها، اهداف، نیازها و خواسته‌های خود را تعیین و اولویت‌بندی نمایند. می‌توان از این فهرست جدولی نیز تهیه نموده که بر اساس اولویت زیر هم قرارگرفته باشد.
حسن تهیه چنین فهرست اولویت‌بندی شده‌ای این است که در جلسات خواستگاری و آشنایی که دختر و پسر باهم صحبت می‌کنند، بتوانند به‌جای تعارفات معمول و صحبت‌های پراکنده‌ای که بین دختر و پسر تبادل می‌شود، به‌صورت هدفمند از خواسته‌ها، اولویت‌ها و انتظاراتشان از زندگی مشترک آینده صحبت نموده و بیشتر با افکار و اهداف یکدیگر آشنا شوند.
زوج حتی می‌توانند فهرست خود را در دست داشته (یا پس از پایان مراسم خواستگاری) بر اساس پاسخ‌های طرف مقابل امتیازی در آن ثبت نموده و درنهایت جمع‌بندی نموده و تصمیم خود را به والدین و طرف مقابل اعلام نمایند.
حتی می‌توان برای اهداف و انتظارات دارای اولویت بالا، ضریب امتیاز بیشتر (مثلاً دو برابر) در نظر گرفت. اکنون اگر بر اساس تصمیم نهایی به این نتیجه رسیدیم که فرد مقابل می‌تواند انتظارات معقول و منطقی در ازدواج با شما را برآورده ساخته و خوشبختی را برای شما به ارمغان آورد، برای ورود به مرحله دوم آماده می‌شویم.

مرحله شناخت خانواده همسر آینده

در این مرحله خانواده ها باید سعی کنند از یکدیگر شناخت نسبی پیدا نمایند. می‌توانند مدت محدودی (مثلاً سه ماه) با یکدیگر رفت‌وآمد و نشست‌وبرخاست داشته باشند، حتی در صورت امکان، رفتن به یک مسافرت کوتاه‌مدت نیز می‌تواند برای شناخت قبل از ازدواج مفید باشد. خانواده ها باید در این مدت با خلق‌وخو ،‌آداب‌ورسوم و روحیات یکدیگر آشنا شوند. در این مدت خانواده ها باید اخلاق یکدیگر را ارزیابی نموده و تشابهات و اختلافات یکدیگر را بیایند.
در این مدت نیازی به اطلاع دادن به اقوام نیست و لازم نیست اقوام را در جریان مراسم خواستگاری و رفت‌وآمدهای خانوادگی قرار دهیم. البته برخی از بزرگان و بستگان درجه‌یک را می‌توان در جریان قرار داد ولی نیازی به اطلاع‌رسانی عمومی نیست.
پس از اتمام این مرحله،‌ خانواده ها باید در مورد ازدواج تصمیم‌گیری کنند، آیا دو خانواده می‌توانند در آینده با کمترین اختلافات با یکدیگر مراوده و رفت‌وآمد نمایند؟‌ خلق‌وخو و‌ آداب‌ورسوم فرهنگی و اجتماعی آن‌ها چقدر به هم نزدیک است؟ درنهایت دو خانواده تصمیم نهایی را می‌گیرند. درصورتی‌که تصمیم خانواده ها مبنی بر صورت پذیرفتن این ازدواج باشد، آماده ورود به مرحله سوم شناخت قبل از ازدواج می‌شویم.

تحقیقات محلی طرف مقابل در شناخت قبل از ازدواج 

در این مرحله ما تحقیقات محلی خود را به‌صورت تخصصی شروع می‌کنیم. بهتر است شبکه‌ای از افراد صالح را در میان کسبه معتبر و خوش‌نام محل،‌همسایگان، همکاران و حتی در صورت امکان اقوام خانواده موردنظر که می‌توانند صادقانه و به‌دوراز غرض‌ورزی در خصوص خانواده موردنظر اطلاعاتی در اختیار ما قرار دهند شناسایی کنیم و در یک بازه زمانی مشخص و مناسب به آن‌ها مراجعه کرده و سؤالات خود را از آن‌ها بپرسیم.
نکته بعدی در خصوص ویژگی‌های فرد محقق و پرسشگر است؛ هر فردی برای انجام تحقیق قبل از ازدواج مناسب نیست، بلکه باید فردی را انتخاب نماییم که دارای روابط عمومی بالا، صبر و بردباری و اخلاق شایسته باشد و بتواند ارتباط مناسبی با منابع تحقیق (افراد پرسش شونده) برقرار نموده، به شایستگی سؤالات قبل از ازدواج را مطرح، جواب‌ها را یادداشت نموده یا به خاطر سپرده تا بتواند پاسخ‌ها را به‌خوبی به ما منتقل نموده و ما را در تصمیم‌گیری نهایی کمک نماید. هرگز افراد تندخو و کم‌حوصله را برای این کار انتخاب نکنید.
روش این‌گونه تحقیقات محلی، روش سوالات غیرمستقیم و آزاد است. بنابراین به‌هیچ‌عنوان پرسشنامه ازدواج از پیش طراحی‌شده با گزینه پاسخ‌های مشخص و بعضاً چهار جوابی برای این‌گونه تحقیقات مناسب نیست. محقق ابتدا باید با فرد مورد مصاحبه خود ارتباط صمیمی و دوستانه برقرار نموده به‌نحوی‌که فرد مورد تحقیق از این ارتباط احساس راحتی و امنیت نماید.
محقق باید حس اعتماد فرد مورد تحقیق را نسبت به خود جلب نماید و این اطمینان را به او بدهد که خانواده فرد مورد تحقیق (دختر یا پسر) از این ارتباط و سؤال و جواب ردوبدل شده بین طرفین خبردار نخواهند شد. این کار با رابطه خشک و رسمی امکان‌پذیر نیست، بلکه باید رابطه‌ای دوستانه و غیررسمی برقرار شود.
سؤالات تحقیقات محلی قبل از ازدواج باید به‌صورت آزاد مطرح شود و خیلی کلی نباشد که نتوان به جواب موردنظر دست‌یافت. مثلاً سؤال «نظرتان در خصوص این خانواده چیست خیلی کلی است و فرد پرسش شونده نمی‌تواند پاسخ مناسبی به آن بدهد» به‌جای آن سؤال کنیم:
«نحوه برخورد اعضای این خانواده با هم چگونه است؟»
«با همسایگان و کسبه محل چگونه مراوده می‌نمایند؟»
«اگر شما خودتان دختر داشتید به پسر این خانواده می‌دادید؟» یا « اگر پسر داشتید از دختر این خانواده خواستگاری می‌کردید؟»
همچنین در سوالات تحقیق در مورد خواستگاری و نامزدی، محقق باید مراقب پاسخ‌های متضاد یا از روی غرض‌ورزی فرد پاسخ‌دهنده باشد. گاهی اوقات، فرد پاسخ‌دهنده ممکن است بنا به هر دلیلی از خانواده مذکور کینه‌ای دیرینه داشته باشد یا تمایلی به ازدواج در این خانواده نداشته باشد و در این‌گونه مواقع به دنبال تلافی کردن باشد.
مرحله تحقیق برای ازدواج مرحله بسیار مهمی است، زیرا گاهی اوقات به دلیل اشتباه در امر تحقیق و عدم دریافت پاسخ مناسب یا حتی دریافت پاسخ اشتباه، رابطه بین دو خانواده به هم می‌خورد.
درصورتی‌که نتایج تحقیقات محلی در خصوص خانواده مذکور مثبت بود مرحله بعد را شروع می‌نماییم.

 مرحله تداوم نسبی و اجماع جمعی قبل از ازدواج

در این مرحله از آشنایی قبل از ازدواج ، خانواده ها دایره رفت‌وآمد خود را گسترش داده و به رفت‌وآمد با سایر اقوام و بستگان خانواده مقابل می‌پردازند و اعلام عمومی به اقوام در خصوص آشنایی با یک خانواده جدید به‌منظور ازدواج و وصلت با آن‌ها در این مرحله انجام می‌پذیرد. درنهایت تصمیم نهایی برای ازدواج با همفکری بزرگان و دلسوزان و بر اساس نتایج تحقیق و خواست دختر و پسر صورت می‌پذیرد.
ذکر این نکته در اینجا لازم است که شناخت قبل از ازدواج هیچ‌گاه حاصل نخواهد شد و اساساً انسان موجودی پیچیده است که گاهی تا سال‌ها بعد از ازدواج نیز شناخت کامل حاصل نمی‌گردد، بخصوص در دنیای کنونی که بعضاً افراد به‌صورت واقعی خود در جامعه وارد نمی‌شوند و به اصلاح نقش بازی می‌کنند و شفاف نیستند؛ تمام مواردی هم که در بالا ذکر شد برای رسیدن به یک شناخت نسبی، منطقی و معقول و نه شناخت کامل پیش از ازدواج است.