در این مقاله از مراحل رشد شناختی کودکان می‌خوانیم:
- تعریف رشد شناختی در کودکان چیست؟
- مراحل رشد شناختی کودک چیست؟
- چگونه مهارت های شناختی در کودکان را پرورش دهیم؟
- فعالیت‌های شناختی برای کودکان
اکثر افراد ممکن است فکر کنند اصطلاح رشد شناختی به توانایی یادگیری کودک اشاره دارد. اما رشد شناختی در کودکان محدود به مهارت‌های تحصیلی کودک نیست. با بزرگ شدن کودک مغز او دستخوش تغییرات مختلفی می‌شود و کودک قادر است علاوه بر یادآوردی خاطرات گذشته، فکر کردن و یادگیری را نیز تجربه کند.
از نوزادی تا بزرگسالی، کودکان مراحل مختلف رشد شناختی را پشت سر می‌گذارند، که در آن هر مرحله یک پایه قوی برای مرحله بعدی ایجاد می‌کند. در این مقاله از سایت مشاوره باما به شما کمک می‌کنیم رشد شناختی در کودکان ، مراحل مختلف آن و نقش والدین در تقویت رشد فکری فرزندان را بیاموزید.
تعریف رشد شناختی در کودکان چیست؟
رشد شناختی در کودکان به پیشرفت فرایند تفکر آن‌ها اشاره دارد که شامل پردازش اطلاعات، قدرت استدلال، رشد زبانی، رشد فکری و تقویت حافظه کودک است. رشد شناختی کودک همچنین به آن‌ها کمک می‌کند دنیای اطراف خود را کشف و تحلیل کنند. از آنجا که رشد شناختی ارتباط مستقیمی با رشد مغز کودک دارد، رشد شناختی کودک در اوایل کودکی تا دوران بزرگسالی از اهمیت بالایی برخوردار است. رشد فکری، کودکان را قادر می‌سازد دنیای اطراف خود را کشف کنند. این پیشرفت در دوره کودکی اتفاق می‌افتد.
مراحل رشد شناختی در کودکان چیست؟
رشد شناختی کودکان در مراحل مختلفی صورت می‌گیرد. یک نظریه عمیق در مورد رشد شناختی کودکان توسط یک روانشناس سوئیسی به نام ژان پیاژه در سال 1952 مطرح شد. بر اساس نظریه پیاژه، چهار مرحله از رشد شناختی در کودکان وجود دارد:
1. مرحله حسی-حرکتی (از تولد تا دو سالگی )
این مرحله از رشد شناختی مربوط به اوایل دوران کودکی است که نوزاد یاد می‌گیرد چیزها را حس و دست‌کاری کنند.
ویژگی‌های این مرحله عبارت‌اند از:
- کودک احساسات و حرکات را درک می‌کند.
- کودک یاد می‌گیرد مشاهده کند، گوش دهد و درک کند.
- کودکان می‌آموزند، اعمال آن‌ها می‌تواند عواقب و پیامدهایی در دنیای بیرون داشته باشد. نوزادان شروع به چهاردست‌وپا رفتن، راه رفتن و درک کلامی می‌کنند.
- آن‌ها شروع به یادگیری این واقعیت می‌کنند که اشیاء حتی اگر دیده نشوند، همچنان وجود خارجی دارند. به‌عنوان‌مثال، وقتی یک شیء را که نوزاد با آن بازی کرده از او مخفی کنید، ممکن است فکر کند شیء ناپدید شده است، درحالی‌که یک کودک نوپا به جستجوی آن شی می‌پردازد. این نشانه‌ای از دستیابی کودک به نقطه عطفی از رشد شناختی است.
- آن‌ها شروع به یادگیری این موضوع می‌کنند که اشیاء و افراد اطرافشان با آن‌ها فرق دارند و یاد می‌گیرند که افراد و اشیاء را با نام و کلمات مشخصی شناسایی کنند.
2.مرحله پیش عملیاتی ( کودک 2 تا 7 ساله )
این مرحله پایه و اساس رشد زبانی کودک است. کودکان در این مرحله همچنین شروع به تصور کردن، حفظ کردن و نمایش چیزها به‌صورت نمادین می‌کنند.
ویژگی‌های این مرحله عبارتند از:
- کودکان یاد می‌گیرند برای نشان دادن اشیاء از فکر کردن، تصاویر و کلمات استفاده کنند.
- در این مرحله از رشد، کودک خودمحور است و نمی‌تواند اتفاقات را از نگاه دیگران ببیند.
- آن‌ها شروع به درک بهتر زبان می‌کنند.
- آن‌ها مهارت وانمود کردن و تقلید از دیگران را یاد می‌گیرند. آن‌ها همچنین شروع به ترسیم چیزهایی می‌کنند که در اطراف خود مشاهده می‌کنند.
3. مرحله عملیات عینی ( کودک 7 تا 11 سال )
این مرحله رشد شناختی کودک میان‌سال نشانگر تغییرات عمده در رشد زبان، حافظه و پردازش ذهنی در کودکان است. ویژگی‌های این مرحله از رشد شناختی کودک عبارت‌اند از:
- کودکان تفکر منطقی را پرورش می‌دهند و افکار مشخصی دارند.
- ازآنجاکه شروع به تفکر در مورد اینکه دیگران چه احساسی دارند یا افراد چگونه می‌اندیشند، کمتر خودمحوری می‌کنند.
- آن‌ها احساس می‌کنند که افکارشان منحصربه‌فرد است و هیچ‌کس همان احساسات یا افکاری را تجربه نمی‌کند.
- در این مرحله از رشد شناختی ممکن است بچه‌ها مفاهیم فرضی یا تفکر انتزاعی را درک نکنند.
4. مرحله عملیات صوری ( کودک 12 سال و بالاتر)
در این مرحله، نوجوانان توانایی درک ایده‌های انتزاعی را پرورش می‌دهند و قادر به تفکر علمی و ترسیم راه‌حل برای یک مشکل هستند. ویژگی‌های این مرحله از رشد شناختی کودکان عبارت‌اند از:
- کودکان شروع به فکر کردن در مورد مسائل اخلاقی، اجتماعی و سیاسی می‌کنند.
- آن‌ها می‌توانند دلایل منطقی برای اطلاعات استنباط کنند. درحالی‌که مراحل رشد کودک به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد، حمایت والدین و سرپرستان برای مراقبت از رشد شناختی ضروری است.
چگونه مهارت های شناختی کودکان را پرورش دهیم؟
والدین می‌توانند نقش اساسی در رشد فکری کودک داشته باشند. به‌عنوان والدین، می‌توانید فرزندان خود را تشویق کنید تا چیزهایی را کشف کنند تا توانایی تفکر و یادگیری کودکان را بهبود بخشید. همچنین می‌توانید سؤالاتی را مطرح کنید که به کودک این امکان را می‌دهد که راه‌حلی برای یک مشکل خاص پیدا کنند. در اینجا چند روش دیگر وجود دارد که از طریق آن‌ها می‌توانید رشد شناختی کودک را تکامل بخشید:
- تعامل: وقتی با کودک خود صحبت می‌کنید، از مواردی که معمولاً استفاده می‌شود نام ببرید. آن‌ها اسامی اشیا و افراد را وقتی از زبان شما می‌شنوند یاد می‌گیرند.
- لمس و اکتشاف: به کودکان اجازه دهید چیزهایی که در زندگی مواجه می‌شوند را لمس و کشف کنند.
- تشخیص صداها: به کودکان بیاموزید صداهای مختلفی را که هرروز می‌شنوند شناسایی کنند و آن را با فردی یا چیزی ارتباط دهند.
- آواز خواندن: آواز بخوانید و از کودکان بخواهید شمارا در خواندن همراهی کنند. این کمک می‌کند تا کلمات را با اشیاء یا تصاویر موجود در کتاب ربط دهند.
- شناسایی حروف: کودکان نوپا را در معرض کتاب یا معمایی قرار دهید که حاوی حروف الفبا هستند. این بهترین روش برای معرفی الفبا به کودکان است.
- شکل‌ها و رنگ‌ها: با توصیف اشیاء، شکل‌ها و رنگ‌ها را به کودکان معرفی کنید.
- کودکان را تشویق به انجام فعالیت‌ها کنید: سعی کنید علایق کودک خود را کشف کنید و آن‌ها را تشویق به انجام بیشتر علایقشان کنید. به‌عنوان‌مثال، اگر کودک عاشق نقاشی است، آن‌ها را ترغیب به نقاشی کشیدن بیشتر کنید. اگر آن‌ها کتاب خواندن دوست دارند، به آن‌ها کتاب‌های جدیدی برای مطالعه معرفی کنید.
- سفر به مکان‌های جالب: کودکان را به مکان‌های جالب و سرگرم‌کننده ببرید و آن‌ها را در فعالیت بدنی درگیر کنید. این کار در بهبود توجه و تمرکز کودک مؤثر است.
- به سؤالات کودکان پاسخ دهید: باحوصله به سؤالات فرزندتان گوش فرا دهید و با استفاده از مثال و استدلال، توضیحی منطقی به آن‌ها بدهید.
- پیشنهاد‌هایی در تصمیم گیری کودکان بدهید: انتخاب‌هایی را در اختیار کودکان قرار دهید و به آن‌ها اجازه دهید تصمیمات خود را بگیرند.
- قرار گرفتن در معرض بازی‌ها: آن‌ها را در معرض انواع بازی‌هایی قرار دهید که باعث رشد خلاقیت و مهارت های حل مسئله کودک می‌شوند.
اگرچه کودک به زمان کافی نیاز دارد تا اوضاع را درک کند، اما درنهایت آن را یاد می‌گیرد. همچنین می‌توانید چند فعالیت را برای رشد شناختی کودک امتحان کنید.
فعالیت‌هایی برای بهبود رشد شناختی کودکان
فعالیت‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید برای کمک به بهبود مهارت های شناختی کودک خود انجام دهید. در ادامه فعالیت‌های مربوط به رشد شناختی کودکان در گروه‌های سنی مختلف آورده شده است.
رشد شناختی کودکان
- کودک 6 تا 12 ماهه ؛ لمس و درک: نوزادان می‌توانند حس لامسه خود را با اسباب‌بازی‌های نرم بهبود بخشند.
- کودک نوپا ( 18 ماهه تا سه ساله) ؛ بازی با بلوک‌ها: جمع‌کردن بلوک‌ها به کودکان نوپا کمک می‌کند مهارت های یادگیری و تفکر خود را بهبود بخشند.
- کودک پیش دبستانی ( 4 تا 6 ساله ) ؛ مقایسه و مطابقت : مقایسه اشکال با اشیاء اطراف کودک یک راه عالی برای بهبود مهارت مشاهده ، تقویت حافظه و مهارت های یادگیری کودکان است.
- کودکان دبستانی ( 7 تا 12 ساله ) ؛ بازی‌ها : بازی‌های تخته، جدول کلمات متقاطع ساده و کلمه یاب ازجمله بازی‌هایی هستند که می‌توانند مهارت های یادگیری و فکری کودکان را تقویت کنند.
- نوجوانان ( 12 تا 18 ساله ) ؛ بازی‌های ذهنی : بازی شطرنج، بازی یک‌نفره، پوکر و چکرز روش خوبی برای تمرین ذهنی نوجوانان است.
شما می‌توانید فعالیت‌های مختلفی را امتحان کنید تا رشد شناختی کودک توسعه یابد. علاوه بر این، بازی در خارج از منزل به کودک کمک می‌کند تا ازنظر جسمی فعال بمانند و به‌نوبه خود از سلامت روان و فواید روانی فعالیت‌های بیرونی نیز برخوردار شوند.
رشد شناختی کودک از قالب مشخصی پیروی نمی‌کند، اما تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد. هر کودک از نقاط قوت شناختی متفاوتی برخوردار است و آموزش شناختی می‌تواند به بهبود مهارت های کمتر رشد یافته در کودک کمک کند. راهنمایی و تشویق والدین همان چیزی است که کودک برای شناخت بهتر دنیای پیرامون خود به آن نیاز دارد. آیا کودک شما فعالیت‌هایی برای تقویت رشد شناختی انجام داده است؟ تجربه را در بخش نظرات زیر با ما در میان بگذارید.
