فرقی نمی‌کند یک رابطه زناشویی چقدر سالم است، گاهی اختلاف زناشویی و دعوای والدین غیرقابل‌اجتناب است. برخی از این مشاجرات جدی هستند اما برخی دعواها خیلی شدید نیستند. گفت‌وگوی سالم و درست صحبت کردن زن و شوهر با یکدیگر جلوی چشم بچه ها، به آنها می‌آموزد، چطور به نحوی صحیح بر سر اختلافات با دیگران رفتار کنند. اما مشاجرات والدین در صورت شدت، مسلماً بر روی فرزندان تأثیر منفی میگذارد.
مطالعات نشان می‌دهد، دعوای پدر و مادر بر سلامت روان کودک اثر منفی میگذارد. دعوای فیزیکی، خشونت خانگی و توهین یا نادیده گرفتن طرف مقابل، ازجمله رفتارهای اشتباهی هستند که در بلندمدت باعث آسیب جدی به بچه ها می‌شود.
اختلاف و مجادله در هر رابطه ای وجود دارد. میتوان گفت که این اختلاف و مجادله در میان زن و شوهر تا حدودی بیشتر است. شاید بدین خاطر که این رابطه بین دو فرد با اهداف مشترک است که ممکن است در رسیدن به این هدف با هم اختلاف داشته باشند.
از کوره در رفتن و فریاد زدن بر سر همسر، حتی به خاطر مسائل کوچک و کم اهمیت مانند به‌هم‌ریختن وسایل منزل امری طبیعی است. اما پس‌ازآن که صاحب فرزند شدید، شما باید مراقب چنین مسائلی باشید، مبادا چنین رفتاری محیط خانه را ناامن و کودکان را درمانده کند. مشاوره باما قصد دارد تا اثرات بلندمدت و کوتاه‌مدت دعوای والدین بر کودکان را بررسی کند. پس ادامه مطلب را بخوانید.
چگونه دعوا جلوی بچه ها بر آنها تأثیر میگذارد؟
در اینجا چندین روش که بدان وسیله ممکن است کودکان به خاطر دعوای والدین تحت تأثیر قرار گیرد، اشاره شده است:
1- اثرات دعوای والدین بر سلامت کودک
- درصورتی‌که کودکان مدام شاهد دعوای پدر و مادر خود باشند، این مشاجره می تواند تأثیر بلندمدت و مخربی بر سلامت روان کودک داشته باشد.
- مسائل و مشکلات روانی وجود دارند که درنتیجه چنین مشاجره هایی به وجود می آیند. برخی از رایج ترین اثرات دعوای والدین جلوی کودکان میتوان به اضطراب شدید، افسردگی، احساس گناه، کاهش اعتماد به نفس کودک، مشکل در تمرکز کودک، انجام ندادن تکالیف، ترس و بیخوابی اشاره کرد.
2-دعوای والدین و ایجاد احساس گناه در بچه ها
- وقتی پدر و مادر جلوی فرزندان دعوا می کنند، یکی از بزرگترین مشکلاتی که ممکن است برای کودک ایجاد شود، سوگیری و حمایت از پدر یا مادر است.
- فرزندان هم پدر و هم مادر خود را دوست دارند و می خواهند در کنار هر دو باشند، اما دیدن دعوای والدین باعث می شود تا آشفتگی و سردرگمی در ذهن کودکان به وجود آید. درنتیجه، فرزندان قادر نخواهند بود تصمیم خود در مورد اینکه چه کسی درست می گوید و چه کسی اشتباه، را بگیرند.
- در صورت برخورد با چنین شرایطی، بچه ها ممکن است به خاطر اینکه مجبور هستند از یک طرف حمایت کنند و باعث ناامیدی طرف دیگر شوند، احساس گناه کنند.
- این مسئله اغلب می تواند موجب ایجاد چنان استرسی در کودکان شود که نسبت به پدر یا مادر خود احساس بیگانگی کنند.
3-نزاع والدبن و احساس ناامنی در کودک
- برای فرزندان، خانه امن ترین و راحت ترین مکانی است که می شناسند. بااین‌وجود، دعوای والدین جلوی بچه ها احساس امنیت کودک در خانه را از بین میبرید.
- دعوای پدر و مادر ممکن است خشن یا مخرب نباشد، اما می تواند اضطراب شدیدی در کودک ایجاد نماید. بچه ها ممکن است در مکانی که تا پیش‌ازاین خانه خود می نامیدند، احساس ناامنی کنند. مشاهده دعوا و مشاجره والدین می تواند استرس و سردرگمی بسیار زیادی در کودکان ایجاد کند.
- وقتی کودکان همواره شاهد دعوای والدین باشند، ممکن است این نگرانی نیز به سراغ آنها آید که شاید یکی از والدین به دیگری یا حتی به کودکان آسیب برساند.
- مشاجره والدین در مقابل فرزندان می تواند اثرات مخربی بر روح و روان کودکان داشته باشد. همچنین، ممکن است کودکان نگران این موضوع باشند که دعواهای مکرر شاید به جدایی و درنتیجه فروپاشی خانواده بیانجامد.
4- به وجود آمدن مشکلاتی در رابطه فرزند و والدین
- درصورتی‌که فرزند در مورد محیط نامطلوبی که درنتیجه دعواهای مداوم والدین ایجاد شده، مضطرب و دلواپس است، این موضوع بر رابطه پدر فرزندی یا مادر فرزندی تأثیرگذار خواهد بود.
- والدین الگوی رفتاری فرزندان خود هستند. دیدن دعوای والدین میتواند تصویری که در ذهن دارند را خراب کند.
- وقتی فرزندانتان احساس راحتی و امنیت نداشته یا خوشحال نباشند، داشتن رابطه صمیمی و صادقانه با والدین برایشان دشوار خواهد بود. با دیدن دعوای پدر و مادر، آنها ممکن است احساس کنند که شما چنین خشم و پرخاشی را نسبت به آنها نیز نشان خواهید داد. درنتیجه، ممکن است تمایلی به اشتراک گذاشتن احساسات صادقانه خود با شما نداشته باشند.
اثرات کوتاه‌مدت دعوای والدین در مقابل کودکان
در اینجا به برخی از اثرات دعوای والدین بر زندگی بچه ها اشاره شده است:
- احساس ترس و درماندگی در کودک
- بدخلقی کودک
- احساس ناامنی و اعتماد به نفس پایین کودکان
- احساس گناه و شرمندگی بچه ها
- افسردگی و اضطراب کودک
- رفتار خشونت آمیز نسبت به بچه های دیگر
- ازخودبیگانگی و بی علاقگی در ملاقات با افراد دیگر
- شب‌ادراری و ساکت بودن کودک
تأثیر دعوای والدین بر فرزندان چقدر مهم است؟
مطالعات روانشناسی نشان می‌دهد، نوزاد از 6 ماهگی میتواند تحت تأثیر مشاجره های پدر و مادر خود قرار بگیرد. اما فقط بچه های کوچک نیستند که تحت تأثیر نزاع والدین قرار می‌گیرند، بلکه فرزندان نوجوان هم تا سن 19 سالگی از آسیب نزاع پدر و مادر در امان نیستند.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد، بچه ها در هر سنی، از نوزادی تا اوایل بزرگسالی، تحت تأثیر نحوه رفتار و برخورد والدین در حل اختلافات زناشویی قرار می‌گیرند. محققان بر این باورند، والدینی که جلوی بچه ها مدام با هم مشاجره می‌کنند می‌توانند به دلایل مختلف ازجمله دلایل زیر، بر سلامت روان بچه ها اثر منفی بگذارند:
بچه ها به لحاظ عاطفی احساس نا امنی می‌کنند
دعوای والدین جلوی فرزندان حس امنیت بچه ها نسبت به ثبات خانواده را تضعیف می‌کند. بچه هایی که خیلی شاهد دعوای والدینشان هستند ممکن است نگران طلاق والدین خود بوده و یا همواره تحت استرس مشاجرات تازه والدین قرار دارند. این مسئله به‌خصوص کودکان را مضطرب می‌سازد، چراکه دعواها معمولاً غیرقابل‌پیش‌بینی هستند.
ممکن است رابطه فرزند با والدین خود تحت تأثیر دعوای آنها قرار بگیرد. شرایطی که در آن درگیری زیاد است برای والدین هم شرایط سختی است و والدینی که تحت استرس قرار دارند ممکن است نتوانند وقت کافی برای فرزند خود صرف کنند. به‌علاوه، کیفیت برقراری ارتباط با فرزند ممکن است تحت تأثیر دعوای والدین قرار بگیرد، زیرا وقتی‌که پدر یا مادر عصبانی و ناراحت هستند، نشان دادن حس صمیمیت و محبت به فرزند برایشان دشوار است.
دعوای والدین و ترس کودک از دعوا
شنیدن دعوای شدید یا مکرر برای بچه ها استرس‌زاست. استرس میتواند بر سلامت جسمی و روانی کودک تأثیر منفی گذاشته و در رشد کودکان تداخل ایجاد کند.
تاثیرات روانی مشاجره والدین بر کودک
در سال 2012 مقاله‌ای منتشر شد که به تأثیر نزاع والدین بر کودکان از زمان مهدکودک تا کلاس هفتم پرداخته بود. افراد شرکت‌کننده در مطالعه، 235 خانواده با شرایط متوسط در امریکا بودند که میانگین درآمدشان 40 هزار تا 60 هزار دلار در سال بود. وقتی بچه‌هایشان مهدکودکی بودند، از والدین سؤال شد میزان دعوا با همسر خود را شرح دهند. از آنها همچنین خواسته شد در مورد موضوعات دشواری همچون مسائل مالی صحبت کنند و در این حین، محققین تماشا می‌کردند که زوج ها چقدر نسبت به یکدیگر نگاه انتقادی دارند.
7 سال بعد، محققین دوباره با خانواده‌ها ارتباط برقرار کردند. هم از کودکان و هم از والدین راجع به دعوای والدین و سلامت عاطفی و رفتاری کودک سؤال شد. بچه های مهدکودکی که والدینشان به‌طور مکرر و شدید با هم دعوا می‌کردند، تا آن زمان که به کلاس هفتم رسیده بودند بیشتر دچار علایم افسردگی ، اضطراب و مشکلات رفتاری در کودک شده بودند.
البته این‌ها تنها مواردی نیستند که فرزندان هنگام دعوای پدر و مادر تجربه می‌کنند. در ادامه یافته‌های دیگر تحقیقات در زمینه تاثیرات دعوای والدین بر کودکان را عنوان می‌کنیم:
- تاثیر دعوای پدر و مادر بر کاهش عملکرد شناختی کودک : مطالعه‌ای که در سال 2013 منتشر شد نشان داد که استرس حاصل از دعوای والدین ممکن است عملکرد شناختی کودک را مختل کند. محققین دریافتند، هنگام مشاجره والدین در حضور فرزندان، مهارت مقابله با احساسات و کنترل تمرکز کودک مشکل پیدا می‌کند. همچنین توانایی کودک در حل مسئله و مشکلات زندگی تضعیف می‌شود.
- مشکل مهارت ارتباطی در کودکان : وقتی کودک ببیند والدینش زیاد با هم دعوا می‌کنند، ممکن است در رفتار با دیگران کودک رفتار پرخاشگرانه از خود نشان دهد. طبیعی است کودک از تکنیک‌هایی که پیاده‌سازی‌اش را از سوی شما شاهد بوده، برای حل بحث‌وجدل‌هایش با خواهر و برادر یا دوستانش استفاده کند. این کودک ممکن است وقتی بزرگ‌تر می‌شود هم نتواند روابط سالمی با دیگران داشته باشد یا مشکل اعتماد کردن به دیگران پیدا کند.
شاید این مطلب هم برای شما مفید باشد: رفع دعوای بین خواهر برادرها و ناسازگاری فرزندان
- آمار بالای مشکلات رفتاری کودکان به خاطر دعوای والدین : دعوای والدین را به افزایش بزهکاری و مشکلات رفتاری و پرخاشگری کودک مرتبط دانسته‌اند. به‌علاوه کودکانی که تحت این شرایط هستند از مشکلات اجتماعی بیشتری رنج برده و در محیط مدرسه یا کار با چالش‌های بیشتری روبه‌رو می‌شوند.
- افزایش اختلالات تغذیه و خوردن در کودک : مطالعات متعدد، تاثیر مشاجره والدین بر اختلالات تغذیه کودکان (مثل پرخوری یا کم خوری) را ثابت کرده است.
- افزایش اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانی: محققین دریافته‌اند که زندگی در خانواده‌ای که دعوا و درگیری در آن زیاد است، احتمال سیگار کشیدن، مصرف مشروبات الکلی و سو مصرف مواد مخدر را در بچه های آن خانواده بالا می‌برد.
- تأثیرات دعوای والدین بر سلامت جسمانی : کودک حتی ممکن است در پی دعواهای والدین مشکلات جسمانی پیدا کند؛ مثل مشکلات خواب ، معده درد یا سردرد.
- افزایش مشکلات افت تحصیلی: دیگر مطالعات دریافته‌اند که مشاجره پدر و مادر جلوی فرزندان احتمال ترک تحصیل یا گرفتن نمرات پایین را در فرزندان افزایش می‌دهد.
- داشتن نگرش منفی به زندگی: کودکانی که در حضور دعوای والدین بزرگ می‌شوند، دیدی منفی‌تر نسبت به زندگی زناشویی و ازدواج دارند. آنها همچنین نسبت به خودشان هم نگرش مثبتی ندارند. این کودکان از عزت نفس پایین رنج می‌برند.
چه زمان نزاع پدر و مادر برای فرزندان مشکل‌ساز می‌شود؟
ازجمله مواردی که در هنگام دعوا و مشاجره والدین بر کودکان اثرات مخربی دارد شامل:
- عدم احترام به همسر یا توهین به همسر در حضور کودک
- تهدید همسر در جلوی فرزندان (مثل تهدید به ترک کردن خانه یا تهدید به طلاق گرفتن )
- هر نوع پرخاشگری فیزیکی (پرت کردن اشیا یا مشت زدن) در مقابل فرزندان
- قطع گفتگو و عدم تمایل به نتیجه گرفتن از بحث با همسر
- تسلیم شدن (تسلیم دیگری شدن درحالی‌که راه‌حل این نیست)
بنابراین درحالی‌که ممکن است فکر کنید کنار کشیدن از بحث و حرف نزدن با شریکتان به مدت 3 روز مسئله‌ی مهمی نیست، اما این موضوع برای بچه ها مسئله مهمی تلقی می‌شود.
بچه ها می‌بینند که پدر و مادر چطور اختلافات زناشویی خود را مدیریت می‌کنند و از والدین خود مهارت های حل مسئله، مهارت های مقابله با احساسات و مهارت های حل اختلاف با همسر را می‌آموزند.
همچنین باید به پیامی که در مورد حفظ روابط عاشقانه به فرزندانتان می‌فرستید هم توجه داشته باشید. اگر شما و شریکتان با بی احترامی با یکدیگر رفتار کنید، کودکان با این طرز فکر بزرگ می‌شوند که انجام این کار اشکالی ندارد و احتمالاً فکر می‌کنند اگر دیگران هم با آنها چنین رفتاری داشته باشند مسئله‌ای نیست.
رفع تاثیر مشاجرات پدر و مادر بر فرزند
گاهی اوقات اختلافات زن و شوهر از کنترل خارج می‌شود. والدین حرف‌هایی می‌زنند که از قصد نیست، اما حواسشان نیست که کودکان ممکن است گوش ایستاده باشند. یکی دو بار دعوا به این معنا نیست که به طرز غیرقابل جبرانی به فرزندتان آسیب‌زده‌اید. بااین‌حال، شاید بهتر است گام‌هایی برای کاهش اثرات آنچه می‌بینند و می‌شنوند بردارید. اگر مشاجره با همسر از حالت محترمانه خارج شد، میتوانید از راهکارهای زیر برای حل‌وفصل شرایط با فرزندان استفاده کنید.
- در مورد دعوا صحبت کنید: اگرچه لازم نیست خیلی دقیق به مسئله‌ای که با همسر خود دارید صحبت کنید، اما یک جلسه خانوادگی داشته باشید و چنین حرف‌هایی بزنید “من و بابا اون شب یه بحثی داشتیم که از کنترل خارج شد. ما نظرمون در مورد چیزی که برای هر دومون مهم بود، یکی نبود. اما درست نبود که آن‌طور دعوا کنیم.”
- به کودک اطمینان دهید که فقط یک بحث ساده بود و جای نگرانی نیست: به فرزندان اطمینان دهید پدر و مادر همچنان یکدیگر را دوست دارند و قرار نیست تصمیم به طلاق بگیرید (البته گر این مسئله حقیقت دارد).
- بحث را با مطمئن شدن از اینکه بچه ها می‌دانند همچنان یک خانواده قوی هستید ختم کنید: توضیح دهید که بحث و نزاع گاهی پیش می‌آید و افراد ممکن است کنترلشان را از دست بدهند. بااین‌حال شما همه همدیگر را علیرغم اختلافاتتان دوست دارید.
اگر فکر می‌کنید دعوای زن و شوهری شما در حال لطمه زدن به سلامت روان کودک است، به فکر ملاقات با یک مشاور خانواده یا زوج درمانگر باشید. روانشناس خانواده با استفاده از دانش و تجربه‌ای که دارد میتواند تشخیص دهد آیا هرکدام به درمان فردی برای یادگیری یک سری مهارت ها، مثل مهارت کنترل خشم یا مقابله با احساسات احتیاج داشته یا لازم است برای بهبود روابط زناشویی مشاوره زوج درمانی بگیرید.
تحمل زندگی به خاطر بچه ها خوب یا بد؟
معمولاً بهتر است بچه ها در خانواده‌های دو والدی پرورش یابند، اما مهم است که والدین بتوانند با یکدیگر کنار بیایند. اگر دعوا و درگیری والدین زیاد است، شاید برای بچه ها بهتر است والدین از هم جدا شوند.
بسیاری از والدین به این مسئله فکر می‌کنند که بهتر است به خاطر بچه ها با یکدیگر بمانند و طلاق نگیرند. واضح است که طلاق والدین تاثیرات روانشناسی خود را بر فرزندان خواهد گذاشت.
به‌علاوه، فرزندان طلاق در بزرگسالی معمولاً از مشکلات دیگری رنج می‌برند و ممکن است عملکردشان به خوبی بچه هایی که با هر دو والد زندگی می‌کنند نباشد. مسلماً ازدواج مجدد والدین و زندگی در یک خانواده ادغام‌شده هم به‌نوبه خود برای کودکان بغرنج است.
اما زندگی در یک خانواده پراسترس حاصل از دعوای زن و شوهر به‌اندازه طلاق والدین یا حتی بیشتر برای کودکان استرس‌زاست. اگر والدین در طی مدت طلاق و بعدازآن به خوبی با هم کنار بیایند، بچه ها معمولاً آسیب‌های روحی طولانی‌مدت نمی‌بینند. بنابراین اگر در رابطه‌ای هستید که نزاع و درگیری در آن زیاد است، با هم ماندنتان ممکن است اصلاً سودی برای فرزندان نداشته باشد. مهم است برای کاهش درگیری‌ها کمک گرفته یا تغییراتی را در رابطه اعمال کنید تا کودکان در محیطی سالم‌تر و شادتر رشد کنند.
دعوای زن و شوهر جلو بچه ها
باوجود زندگی های پر از استرس و مسئولیت‌های مداومی که والدین باید پاسخگوی آن باشند، عصبانیت و دعوا کردن جلوی فرزندان کاملاً طبیعی است. اگرچه چنین رفتاری نباید تبدیل به عادت شود، روشهای مشخصی وجود دارند که به کمک آنها میتوانید آسیب وارده به فرزندان را کاهش دهید. در اینجا نکاتی که شما باید هنگام دعوا با همسر به خاطر داشته باشید، آورده شدهاند:
- جلوی بچه ها وارد دعوا نشوید: وقتی‌که شریکتان در مورد موضوعی برانگیخته شده است، تلاش کنید از ایجاد دعوا اجتناب نمایید. حتی اگر در موردش در این مرحله بحث کنید، ممکن است تلاش شما به‌جای گفتگوی طبیعی به فریاد زدن ختم شود. پیش از بحث کردن در مورد موضوع، اجازه دهید طرف مقابل آرام شود.
- مشکل را مطرح کنید: به‌جای اینکه اجازه دهید کنترل موقعیت از دست برود، در مورد مسائل با شریکتان صحبت کنید تا این مسائل تبدیل به دعوا نشوند.
- به نظرات یکدیگر گوش دهید: برای نظرات یکدیگر احترام قائل شوید و تلاش کنید منظور طرف مقابل را درک کنید. شاید موافق نباشید اما حداقل می توانید به آن گوش فرا دهید.
- یک راه حل میانی بیابید: اگر نمی توانید به یک تصمیم روشن برسید، سعی کنید راهحلی بیابید که برای هر دوی شما مناسب باشد.
- کمک بگیرید: گاهی اوقات، وقتی همه کار انجام دادهاید اما به نتیجه نرسیدهاید، بهترین روش برای مواجه با مشکل، کمک گرفتن از دیگران است. شما ممکن است از والدین یا خانواده خود کمک بگیرید یا به سراغ مشاوره خانواده یا ازدواج بروید.