معلم مدرسه اظهار کرده است که فرزند من ممکن است دچار اختلال بیش فعالی کم توجهی باشد. او مدام از روی صندلی بلند می‌شود و می‌نشیند و توجهی به درس نمی‌کند. من توجه کرده‌ام که این کودک مشکل کم توجهی بیش فعالی را در خانه نیز دارد. او در تمرکز و ادامه دادن کاری که شروع کرده است مشکل دارد. روانشناس مدرسه می‌گوید به دارودرمانی نیاز دارد اما من دوست ندارم به فرزندم دارو بدهم آیا جایگزین دیگری برای درمان کم توجهی بیش فعالی کودک وجود دارد؟
آمار اختلال ADHD در کودکان
اختلال بیش فعالی کم توجهی (ADHD) یکی از رایج‌ترین دلایل مراجعه کودکان به مراکزِ سلامتِ روان است. از هر 20 کودک، یک نفر این اختلال را تجربه می‌کند. اگرچه احتمال تجربه کردن اختلال بیش فعالی در پسران 3 تا 4 بار بیشتر از دختران است اما هر دو جنسیت در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار دارند.
علائم و نشانه های بیش فعالی کودک کدم‌اند؟
3 نوع مهم از اختلال ADHD وجود دارد. یکی از آن‌ها با “بی توجهی” شناخته می‌شود. مورد بعدی با “بیش فعالی و رفتار تنش زا” شناخته می‌شود و آخرین مورد ترکیبی از دو نوع اول است. این علائم معمولاً تا قبل از ورود بچه به مدرسه موردتوجه قرار نمی‌گیرند. برای تشخیص ADHD کودک باید علائم خاصی در دو حالت مختلف مثلاً در مدرسه و خانه بروز دهد و همچنین این علائم باید حداقل 6 ماه بر عملکرد کودک در مدرسه یا خانه تأثیر گذاشته باشد. متخصصان درباره این موضوع اتفاق‌نظر دارند که اگر کودکی در سن 7 سالگی، 6 مورد از مواردی که در این فهرست هستند را بروز دهد، می‌توان به‌طور دقیقی اختلال ADHD را در او تشخیص داد:
الف) نشانه های بی توجهی در کودک
- مشکل داشتن در پیروی از دستورالعمل‌ها
- به سختی تمرکز کردن بر وظایف
- جا گذاشتن وسایل در خانه یا مدرسه
- فراموش‌کاری در رابطه با اغلبِ موضوعات
- حواس پرتی کودک و به‌راحتی تمرکزِ حواسِ خود را از دست دادن
- عدم توجه به جزئیات و انجام اشتباهاتی که ناشی از بی دقتی یا بی‌نظمی کودک است.
- عدم تکمیل موفقیت‌آمیز وظایف و تکالیف خود
ب) نشانه های بیش فعالی کودک
- بی‌قرار بودن کودک
- ترک صندلی خود در زمان‌هایی که نباید صندلی‌اش را ترک کند.
- دویدن یا بالا رفتن از مکان‌های نامناسب
- پرحرفی کودک
- به‌ندرت در سکوت بازی می‌کند و همیشه در حال ایجاد سروصدا است.
- همیشه در حال فعالیت بودن
- بدون فکر سخن گفتن
- عدم صبر کردن و انتظار کشیدن
- قطع کردنِ مداوم صحبت دیگران
صرفاً وجود برخی از علائم بالا، مانند اینکه کودک انرژی زیادی دارد یا در تمرکز کردن بر روی موضوعات مدرسه‌ای مشکل دارد، دلیلی بر ابتلای کودک به اختلال بیش فعالی کودک نیست. یک نشانه برای تشخیص دقیق، این است که کودک نمی‌تواند با توجه به شرایط سنی و هوشی خود، رفتار کند. معمولاً معلم‌ها اولین کسانی هستند که به وجود این اختلال در کودکان پی می‌برند، بنابراین بسیار مهم است که رفتار معلم‌ها به‌طورجدی تحت نظر باشد.
چگونه اختلال بیش فعالی کودک بر زندگی اجتماعی یا تحصیلی او تأثیر می‌گذارد؟
گاهی مدرسه رفتن برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی دشوار است. اگرچه اکثر کودکان ADHD دارای ضریب هوشی نرمال یا بالاتر از نرمال هستند اما 40 تا 60 درصد از آن‌ها در یادگیری دچار مشکلاتی جدی هستند. بعضی از این کودکان در مدرسه با فعالیت‌ها و امتحاناتی که نیازمند توجه فراوان یا نوشتن‌های طولانی یا تکالیف و امتحاناتی که دارای محدودیت زمانی هستند به چالش‌های بزرگی برخورد می‌کنند.
در ابعاد اجتماعی، کودکان مبتلا به ADHD در ارتباط برقرار کردن با دوستان و خانواده به مشکل برمی‌خورند. همسالان آن‌ها ممکن است بازی کردن با این کودکان را خسته‌کننده ببینند، زیرا این کودکان دچار مشکلاتی از قبیل پر حرفی، عدم پیروی از دستورالعمل بازی‌ها و عدم احترام به نوبت دوستان خود هستند.
چه چیزی باعث اختلال ADHD در کودکان می‌شود؟
اختلال بیش فعالی- کم توجهی ناشی از اشتباهات فرد نیست. محققان باور دارند که ژن ها و موارد بیولوژیکی نقش زیادی در ابتلا به ADHD بر عهده‌دارند. در حقیقت، 30 تا 40 درصد از کودکان ADHD دارای اقوامی با اختلال مشابه بوده‌اند. تصاویر مغزی نشان می‌دهد، مغز کودکان مبتلا به ADHD با دیگر کودکان متفاوت است. به نظر می‌رسد بخشی از مغز که رفتار و تفکر را کنترل می‌کند در کودکان بیش فعال دچار مشکل است.
اختلالات دیگری که با اختلال بیش فعالی کم توجهی در کودک بروز می‌کنند، کدامند؟
کودکان ADHD نسبت به دیگر کودکان بیشتر در معرض مشکلات روانی قرار می‌گیرند. حدود نیمی از کودکان ADHD دچار اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD) هستند. یک‌چهارم از آن‌ها دچار اختلال اضطرابی هستند. بیش از یک سوم از آن‌ها علایم افسردگی دارند و همچنین یک پنجم از آن‌ها دچار اختلال دو قطبی هستند. نوجوانانی که دچار اختلال کم توجهی بیش فعالی کنترل نشده‌اند، بیشتر در معرض استفاده از سو استفاده مواد مخدر قرار می‌گیرند. همچنین، تحقیقات نشان داده است، نوجوانان با ADHD درمان شده خیلی کمتر از نوجوانان با ADHD درمان‌نشده، در معرض سو مصرف مواد مخدر قرار دارند.
نقش والدین در مقابله با بیش فعالی کودکان
کودکانی که علائم ADHD را از خود نشان می‌دهند باید به متخصصانِ سلامتِ روانِ کودک ارجاع داده شوند تا وضعیتشان مورد ارزیابی قرار گیرد. اگر پزشک مخصوص شما در این زمینه دارای تجربیات قابل قبولی است، میتوانید موضوع را با او نیز در میان بگذارید.
ارزیابی باید شامل تحت نظر گرفتن رفتار کودک در خانه و مدرسه باشد. همچنین در یک برنامهِ درمانیِ جامع، والدین تا جایی که امکان دارد باید کودکان را در فرایند درمان مشارکت دهند. تست‌های آموزشی نیز در صورت وجود اختلال یادگیری کودک نیاز به انجام دارند. درمان بیش فعالی در بیشتر کودکان مؤثر عمل می‌کند. تشخیص و درمان به‌موقع اختلال ADHD کمک می‌کند تا کودک به بهبودی کامل دست پیدا کند. مؤثرترین روش درمان ADHD شامل ترکیبی از درمان‌های رفتاری و دارویی همراه با حمایت و آموزش توسط والدین است.
از هر 10 کودک 9 کودک به داروهای اولیه پاسخ مثبت می‌دهند؛ حتی 50 درصد از کودکانی که به داروهای اولیه پاسخ نمی‌دهند به داروهای ثانویه پاسخ مثبت خواهند داد. ثابت شده است، وقتی اختلال ADHD همراه با اختلالات دیگری مانند علائم افسردگی در کودک بروز می‌کند، ترکیب میان دارو و روان درمانی بسیار مؤثر عمل می‌کند. بااینکه نقش داروها در درمان ADHD موردتحقیق قرارگرفته ولی والدین باید نگرانی‌های خود در رابطه با عوارضِ مصرفِ دارو توسط فرزندشان را با دکتر خود در میان بگذارند.
در درمان کم توجهی و بیش فعالی کودک موقعیت او را درک کنید
تصور مردم در مورد اختلال بیش فعالی یک ناتوانی عصب‌شناختی است که با عدم کنترل کودک بر توجه و فعالیتهایش همراه است. مطالعات ما نشان می‌دهد، بچه هایی که علایم اختلال بیش فعالی را نشان می‌دهند احتمالا والدینی دارند که حرف زیاد می‌زنند و کمتر عمل می‌کنند.
ما امیدواریم کسانی که با کودکان کار می‌کنند در مورد حل اختلال کم توجهی کودکان خیلی دقت کنند. آیا بعضی از کودکان می‌توانند نسبت به دیگران طولانی‌تر تمرکز کنند: بله. آیا بعضی از کودکان انرژی بیشتری دارند؟ بله. آیا بعضی کودکان درونگرا و بعضی دیگر برون گرا هستند؟ بله. همچنین بعضی بچه‌ها قند و شکر زیادی می‌خورند که می‌تواند سبب تغییرات روانشناسی گردد که باعث بیش فعالی کودک می‌شود.
بعضی از والدین و معلم ها از روش‌های آموزشی و تربیتی خاصی استفاده می‌کند که بچه ها را دیوانه می‌کند. کودکان نیاز دارند رفتار و مهارت های قابل‌قبول و اجتماعی پسندی را فرابگیرند؛ اما حقیقت این است، برخی بچه‌ها متفاوت هستند و هر بچه‌ای نمی‌تواند انتظارات بزرگترها را به‌جا بیاورد تا همه بگویند چه بچه خوبی هستی.
هیچ دو کودکی شبیه به یکدیگر نبوده و فرزند پروری نیز به‌هیچ‌وجه کار آسانی نیست. چنانچه کودک بیش فعالی دارید بدانید که زندگی برای شما گاهی دشوار و طاقت‌فرسا می‌شود. بااین‌حال، هیچ‌چیز غیرممکن نیست، اگرچه کودکان بیش فعال از شخصیتی ناپایدار و پر انرژی برخوردار است که همواره از یک شاخه به شاخه‌ای دیگر می‌پرد اما بدانید که نظم بخشیدن به زندگی چنین کودکی کار دشواری نخواهد بود. به‌عنوان والدین، کودک بیش فعال تمام آنچه نیاز دارید کمی صبر است.
یک کودک بیش فعال در امر گوش دادن و پیروی از دستورات و قوانینی که والدین وضع کرده‌اند دچار مشکل است، ممکن است در مدرسه عملکردی ضعیف یا کمتر از حد انتظار داشته باشد. همچنین رفتارهای نامناسبی از خود نشان دهد. اگرچه هیچ الگو یا برنامه مشخصی برای کنترل و مدیریت بیش فعالی کودکان وجود ندارد، اما با کمی صبر و تجربه، این کار آسان خواهد شد. در ادامه، مشاوره باما راهنمایی مؤثری در مورد نحوه کنترل کودکان بیش فعال ارائه نموده است.
20 روش کنترل بیش فعالی کودکان
- در منزل نظم و ترتیب برقرار کنید
درحالی‌که در برخی منازل مجموعه‌ای از قوانین حاکم است، اما در بسیاری دیگر این‌گونه نیست. اگرچه ممکن است این نوع سبک فرزند پروری گاهی مؤثر واقع شود، اما در اغلب مواقع در برخورد با کودکان بیش فعال ناکارآمد است. کودکان بیش فعال زمانی که در محیط‌های نامعلوم قرار می‌گیرند حس یک مرغ سر کنده را دارند. درواقع آن‌ها به یک الگوی مشخص نیاز دارند تا آن را دنبال کنند، زیرا زمانی که نمی‌دانند در آینده چه باید بکنند دچار اضطراب و استرس می‌شوند.
اگر شما نیز کودک بیش فعالی دارید، اکنون زمان آن فرارسیده تا قوانینی را برای عملکرد کلی خانه وضع کنید. وضع این قوانین نه تنها به شما کمک می‌کند تا خانه‌تان را به شیوه‌ای مشخص و منظم‌تر اداره کنید، بلکه به فرزندتان نیز کمک می‌کند تا نسبت به آنچه از او انتظار درید و همچنین زمان آن نیز آگاهی پیدا کند.
برای بیدار شدن، مسواک زدن، غذا خوردن، انجام تکالیف، بازی و حتی خوابیدن یک زمان معین در نظر بگیرید. این کار مانع از ایجاد هرج‌ومرج در ذهن کودک می‌شود. وقتی زمان کافی در اختیار داشته باشد، کودک احساس اضطراب کمتری خواهد کرد و متعاقباً عملکرد بهتری در خانه و مدرسه خواهد داشت.
- موضع خود را هوشمندانه انتخاب کنید
نسبت به هر کاری که فرزندتان انجام می‌دهد، موضع نگیرید. به خاطر داشته باشید، یک کودک بیش فعال به‌هیچ‌وجه فرد بدی نیست، بیش فعالی کودکان نوعی اختلال روانشناختی است که به آن ADHD ( اختلال بیش فعالی کم توجهی) نیز گفته می‌شود و کودک شما مانند هر ویژگی دیگری آن را کسب کرده است. کودکانی که از این نوع اختلال رنج می‌برند قادر به تمرکز بر روی یک موضوع مشخص نیستند و همواره از یک کار به کاری دیگر می‌پرند.
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ساختار مغز کودک به لحاظ شیمیائی تحت تأثیر قرار گرفته و سلول‌های مغز درگیر انتقال اطلاعات بین یکدیگر است. فریاد زدن بر سر کودک بیش فعال آسیب‌های زیادی به همراه دارد چراکه کودک شما برای اینکه دلیل داد و فریاد شما را بفهمد با خود کلنجار می‌رود و این موضوع تنها اضطراب کودک را بیشتر خواهد کرد.
سعی نکنید فرزندتان را متوجه رفتارش کنید. در عوض، این موضوع را درک کنید که او به کمک شما، حتی در فعالیت‌های روزانه نیاز دارد، تمرکز خود را روی مسائل مهم و اصلی بگذارید و سایر مسائل سطحی را نادیده بگیرید.
برای مثال، به‌جای تأکید بر گرفتن نمرات خوب و یا مقایسه کودک با خواهر و برادران و یا دوستانش، در انجام وظایف مهمی همچون آماده شدن برای مدرسه، غذا خوردن و انجام تکالیف به او کمک کنید. به خاطر داشته باشید شما در مقابله با کودکی که از این اختلال رنج می‌برد باید گام‌به‌گام پیش روید.
- دستورات سخت و دشوار را کنار بگذارید
درک کردن و عمل به دستورات پیچیده و دشوار برای کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی – کم توجهی کار دشواری است. بنابراین، اینکه حتی یک وظیفه ساده را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم کنید تا برای فرزندتان قابل‌درک باشد حائز اهمیت است.
به کودک خود بیاموزید، وقتی چیزی را برایش توضیح می‌دهید به چشمان شما نگاه کند. این کار به او کمک می‌کند بر آنچه به او می‌گویید تمرکز کند. اطلاعات را ساده و قابل‌فهم انتقال دهید و در صورت لزوم حتی میتوانید آن را تکرار کنید. هنگامی‌که متقاعد شدید که فرزندتان دستورالعمل‌ها را به خوبی درک کرده است، میتوانید از او بخواهید هر مرحله را تکرار کند. در برخورد با فرزندتان بی‌حوصله و شتاب‌زده عمل نکنید زیرا او بی‌حوصلگی شما را حس کرده و دچار اضطراب بیشتری می‌شود.
اگر فرزندتان قادر به خواندن است، میتوانید دستورالعمل‌ها را مکتوب کنید. دستورالعمل‌های مرحله‌به‌مرحله که روی یخچال یا روی تخته نصب می‌شوند، درواقع به کودک کمک می‌کند روی هر مرحله به تنهایی تمرکز کرده و هریک را جداگانه پشت سر بگذارد. همچنین میتوانید به‌محض آنکه مرحله‌ای را به اتمام می‌رساند آن را در لیست خط بزنید. به خاطر داشته باشید که در صورت انجام صحیح آن به او پاداش دهید. این کار درواقع او را ترغیب می‌کند تا دفعه بعد عملکرد بهتری از خود نشان دهد.
- عوامل حواس پرتی کودک را به حداقل برسانید
چیزهایی کوچکی که شاید شما حتی توجهی به آن‌هم نکنید به‌راحتی می‌تواند یک کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی کم توجهی را پریشان و آشفته کند. پس فراهم آوردن محیطی مناسب، به‌ویژه زمانی که کودک در حال انجام وظایف مهمی همانند تکالیف مدرسه است و یا خود را برای امتحان آماده می‌کند مسئله بسیار مهمی است. برای شروع، کودک را در محیطی آرام و دنج و دور از در و پنجره قرار دهید. او را محدود به نشستن روی صندلی‌اش نکنید، چراکه این کار او را بی‌قرار می‌کند. اما، میتوانید با کاستن ازآنچه باعث حواس پرتی او می‌شود به تمرکز کودک کمک کنید.
ایجاد یک فضای صمیمی و جذاب برای کودک مسئله با اهمیتی است. با قرار دادن صندلی یا حتی ماشین موردعلاقه‌اش روی میز، محیطی که باید در آن به انجام کارهایش بپردازد را به محیطی مطلوب تبدیل کنید. اطمینان حاصل کنید کاملاً از هدف انجام تکالیف آگاه است و آن را تنبیه و یا مجازات نمی‌پندارد. زمانی که می‌خواهید فضای مطالعه را آماده کنید، با کمک گرفتن از فرزندتان درواقع باعث می‌شوید احساس راحتی بیشتری داشته باشد و بهتر بتواند تمرکز کند.
- از تشویق مثبت کودک استفاده کنید
انجام یک وظیفه ساده برای یک کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی چیزی کم از یک جدال عظیم ندارد. درواقع این مسئله ازاین‌جهت حائز اهمیت است که فرزند شما به اهمیت وظیفه پی برده و متوجه می‌شود که ارزش انجام دادن آن را دارد. شاید لازم باشد به او پاداش دهید یا هر زمان کاری را به پایان می‌رساند از او تمجید و قدردانی کنید. در ابتدای کار به او کمک کنید و آهسته‌آهسته انجام آن را کامل به او محول کنید. همچنین میتوانید این اجازه را به فرزندتان بدهید تا به خود جایزه دهد، برای مثال اگر وظیفه‌اش را انجام دهد می‌تواند نیم ساعت تلویزیون ببیند و یا با دوستانش بازی کند.
هرچند جایزه یا امتیاز دادن به یک کودک معمولی برای مشارکت در کارها ممکن است به‌مرور عادی شود، اما در خصوص کودکان بیش فعال این‌گونه نیست. تقویت‌کننده‌های مثبت، جایزه‌های معمولی، در آغوش گرفتن، نوازش کردن و غیره می‌تواند در مسیر انجام وظایف به کودک بیش فعال کمک فراوانی کند.
- فهرستی ساده از کارهای روزانه تهیه کنید
با محول کردن مسئولیت به کودکان درواقع هم به خود کمک کرده‌اید و هم برای او حکم پاداش و جایزه را دارد. با ایجاد فهرستی از مسئولیت‌هایی که از عهده انجام آن‌ها برمی‌آید حس مستقل بودن کودک را تقویت می کنید. فهرستی مکتوب ازآنچه قادر به انجام آن است به او بدهید. این کار به‌آسانی پر کردن بطری‌ها یا تمیز کردن میز شام است.
شما میتوانید این لیست را با نمودارهایی جذاب همراه کنید تا هرگاه کودک وظایفش را فراموش کرد و یا نسبت به آنچه باید انجام دهد آشفته و پریشان‌خاطر شد، نمودارها به‌عنوان یک مرجع بصری برای او عمل کند. به او یاد دهید هر زمان که احساس خستگی و بی‌حوصلگی کرد یا نسبت به آنچه باید انجام دهد مطمئن نبود، به این فهرست سری بزند. این کار باعث می‌شود کودک برای کارهای خانه ارزش قائل شود و نسبت به آن‌ها کودک احساس مسئولیت کند. پاداش دادن برای کاری که به‌خوبی انجام شده بسیار اثربخش است.
اگر کودک نتوانست مطابق انتظار عمل کند به‌هیچ‌وجه عصبانی نشوید و او را تنبیه نکنید. به خاطر داشته باشید در آغاز شاید روند پیشرفتتان سخت و دشوار باشد، اما با کمی صبوری و استفاده از تقویت‌کننده‌های مثبت میتوانید این مرحله را نیز پشت سر بگذارید. اجازه دهید فرزندتان به هر ترتیبی که دوست دارد به وظایف خود عمل کند. الزامی نیست حتماً از بالا به پائین آن‌ها را انجام دهد، این روش انجام کارها را به‌مراتب خوشایندتر خواهد کرد.
- راهی برای زمان غیر ساختاریافته پیدا کنید
کودک شما نیز برای رشد نیاز به فعالیت و بازی کردن دارد. او نیز مانند هر کودک دیگری باید بازی کند، بدود، بالا و پائین بپرد و به انجام کارهای موردعلاقه‌اش بپردازد؛ مسئله حائز اهمیت این است که بدون اینکه او را بیش‌ازحد مهار یا محدود کنید، اجازه انجام این کارها را بدهید. متأسفانه امروزه بیشتر مدارس صرفاً روی مسائل آموزشی کودک متمرکزند و این امکان را برای کودکان فراهم نمی‌کنند تا بتوانند در محیطی غیر سازمان‌یافته خود را رها کنند و به بازی مشغول شوند. بنابراین، به‌عنوان یک والد این وظیفه شماست که فرصت اکتشاف را برای کودک خود مهیا کنید.
سعی نکنید برنامه فرزندتان را بیش‌ازحد قاعده‌مند کنید و همچنین در مورد بازی‌های او، شما تصمیم نگیرید. اجازه دهید فرزندتان روزانه بیرون از خانه نیز بازی کند و خودتان نیز او را زیر نظر داشته باشید. این کار باعث می‌شود کودک بتواند انرژی خود را تخلیه کند و کنترل بیشتری بر احساسات خود داشته باشد.
- از فرزند خود حمایت کنید
زمانی که مشخص می‌شود کودکی بیش فعال است، همه اطرافیان خود را صاحب‌نظر می‌دانند. پدر و مادرتان، معلم، کودک، همسایه‌ها و بسیاری دیگر. افراد معمولی در نقش یک متخصص ظاهر می‌شوند و گمان می‌کنند می‌دانند شما باید چه کنید یا چه چیزی برای فرزندتان بهتر است. اما به خاطر داشته باشید، اگرچه همه این افراد هدف بدی ندارند، اما ممکن است نظراتشان متناقض باشد و به‌سلامت کودک شما آسیب رساند. اگر بخواهید به نظرات تک‌تک آن‌ها گوش دهید با این کار فقط فرزندتان را گمراه‌تر و مغلوب‌تر می‌کنید.
هیچ‌کس بهتر از شما فرزندتان را نمی‌شناسد، پس این شما هستید که میتوانید در نقش یک کارشناس ظاهر شوید. با همکاری و حمایت افرادی که به آن‌ها اعتماد دارید برنامه و طرحی ایجاد کنید که ترکیبی از تجربه و مهارت دیگران و بر مبنای قضاوت و نتیجه‌گیری خودتان باشد تا با این کار به برانگیختن هرچه بهتر کودک خود کمک کنید.
اجازه دهید اطرافیان بدانند مسئولیت فرزندتان تنها با شماست و هیچ‌کس بهتر از شما از اختلال او آگاهی ندارد. اطرافیان باید بدانند چگونه با فرزندتان رفتار کنند. برخورد با بیش فعالی کودکان حتی برای افرادی که نسبت به آن آگاهی دارند نیز دشوار است. پس میتوانید تصور کنید این کار برای افراد ناآگاه چقدر سخت خواهد بود. همچنین میتوانید از قبل با افرادی که زمان قابل‌توجهی را با فرزندتان می‌گذرانند صحبت کنید. برای مثال، میتوانید پرستار فرزندتان را از موقعیت و همچنین روش‌هایی فعلی برخورد با او مطلع کنید. همچنین میتوانید این موضوع را با معلم او نیز در میان بگذارید تا شاید بتواند به شیوه‌ای ماهرانه‌تر به فرزندتان کمک کنید.
- بیشتر در مورد بیش فعالی بچه ها مطالعه کنید
هرچه آگاهی خود را از بیش فعالی کودکان افزایش دهید، در درمان آن موفق تر خواهید بود. هر چه میتوانید درباره شرایط و وضعیت فرزندتان بخوانید و یاد بگیرید. جدای از مطالعه مطالب اطلاعاتی، سعی کنید خودتان دراین‌باره آن تحقیق کنید. بااین‌حال، صرف‌نظر از روشی که به کار می‌گیرید، نتیجه‌گیری و قضاوت نهایی را خودتان باید انجام دهید زیرا اطلاعات موجود در شبکه جهانی وب همیشه قابل اعتماد نیست. اگر ترجیح می‌دهید به اطلاعات موجود در اینترنت اکتفا کنید سعی کنید به سراغ منابع معتبر بروید.
خود را ملزم به تصمیم گیری درباره نوع درمان فرزندتان نکنید. از اینکه به دنبال نظر دوم و یا حتی سومی باشید ابایی نداشته باشید؛ این حق شماست که سؤال بپرسید و جست‌وجو کنید. کنار آمدن با یک کودک بیش فعال به‌خودی‌خود یک چالش است. بااین‌حال با به‌کارگیری برخی نکات ساده، حمل بار این مسئولیت برایتان آسان‌تر خواهد شد. برای به حداکثر رساندن موفقیت فرزندتان نه تنها حرفه‌ای‌ها و متخصصان بلکه تمام کسانی که با او در ارتباط‌اند می‌بایست از او حمایت کنند.
- با پزشک خود در مورد بیش فعالی کودک مشورت کنید
اگرچه اطلاع از نکات لازم برای کنترل کودک مفید و سودمند است، اما هنگامی‌که نمی‌دانید باید چه کنید به‌راحتی با پزشک خود مشورت کنید. همچنین پیش از تغییر هر برنامه روتین، حتماً با پزشک یا روانشناس کودک مشورت کنید.
- محدودیت‌ها و پتانسیل‌های فرزندتان را بپذیرید
بیش فعالی کودک به‌هیچ‌وجه عمدی نیست و او قصد ندارد به شما صدمه بزند و یا شما را عصبانی کند. همچنین باید بدانید که انتقاد نا به جا بر پیشرفت کودک تأثیر منفی دارد. از او نخواهید ساکت بماند یا او را مجبور نکنید مانند کودک همسایه رفتار کند. بیش فعالی کودکان را نمی‌توان به‌طور کامل از بین برد اما می‌توان آن را کنترل کرد. این واقعیت را بپذیرید که فرزند شما همیشه فعال و پر انرژی خواهد بود و شما نیز باید آستانه صبر و تحمل خود را بالا ببرید.
- به دنبال راه‌هایی جدید برای تخلیه انرژی کودک بیش فعال باشید
نیازی نیست به شما بگوییم انرژی را نمی‌توان ذخیره کرد. انرژی کودک باید تخلیه شود و شما نیز باید به فرزندتان کمک کنید تا انرژی اش را آزاد سازد. ازاین‌رو، زمانی را برای بیرون بردن او در نظر بگیرید. اجازه دهید هر چه می‌خواهد بدود، ورزش یا پیاده‌روی کند، اگر حیاط دارد بگذارید هرروز بعدازظهر آنجا بازی کند. درصورتی‌که هوا نامساعد است، بدون هیچ انتقاد و سرزنشی اجازه دهید برای دویدن و بازی کردن و انجام کارهای موردعلاقه‌اش از یک اتاق بزرگ استفاده کند.
اگر در منزل فضای مناسبی برای بازی کودک ندارید میتوانید از فضای پارک استفاده کنید. بی‌دلیل، انجام فعالیت‌هایی که به انرژی زیادی نیاز دارند را تشویق نکنید. در مقابل، اجازه دهید فرزندتان انرژی خود را از طریق فعالیت‌های فیزیکی تخلیه کند. اگر کودک بیش فعال در خانه دارید از ایجاد سروصدای مزاحم خودداری کنید و به خواهر و برادران نیز اجازه ندهید بازی‌های پرسروصدا راه بیندازند.
- مانع خستگی کودک بیش فعال شوید
کودکان بیش فعال گاهی نمی‌دانند چه حسی دارند و چه چیزی می‌خواهند. بنابراین، این وظیفه شماست که مراقب رفتارهای او باشید و اجازه ندهید بیش‌ازحد خسته شود. فرزندتان بیش‌ازحد خسته و درمانده است، کنترلی بر خود ندارد و کنترل او نیز برای شما سخت‌تر خواهد شد. کمی هوشیاری به خرج دهید و قوانین ماهرانه‌ای وضع کنید. زمانی برای بازی در نظر بگیرید.
- از دور همی های بزرگ خودداری کنید
اگر کودکی دارید که از بیش فعالی رنج می‌برد، از قرار دادن او در موقعیت‌هایی که این بیش فعالی را تشدید کرده و به اوج می‌رساند اجتناب کنید. قرار گرفتن در مکان‌هایی مانند مساجد، اجتماعات رسمی و مکان‌هایی که مردم ملزم به رعایت آداب خاصی هستند برای یک کودک بیش فعال می‌تواند دشوار باشد.
تا زمانی که نتوانستید با به‌کارگیری روش‌های ساده بیش فعالی کودک خود را کنترل کنید، از رفتن به سوپرمارکت‌ها، مساجد یا مهمانی‌های بزرگی که انتظار دارید فرزندتان رفتار مناسبی داشته باشد و ممکن است بین شما و او اختلاف و تنشی به وجود آید خودداری کنید. این بدان معنا نیست که شما و فرزندتان همیشه باید در خانه همکاری داشته باشید، بلکه سعی کنید هم‌زمان که مهارت های خود کنترلی را در خانه می‌آموزد، آهسته و منظم او را با محیط‌های جدید آشنا کنید.
- نظم و انضباط را حفظ کنید
بدون تردید، کنترل کودکان بیش فعال کاری دشوار است. این کودکان در مقایسه با کودکان معمولی به مراقبت و اصول برنامه‌ریزی‌شده بیشتری نیاز دارند. قوانین باید به شکلی ظریف و دقیق تدوین و اعمال شوند. شما نیز باید این قوانین را در ذهن همه فرزندان جای دهید. وضع چند قانون نیز برای جلوگیری از ایجاد استرس بین کودک بیش فعال و سایر فرزندانتان لازم است. هرچقدر هم فرزندتان را دوست داشته باشید نباید به رفتار پرخاشگری کودک بها دهید.
همچنین اگر فرزندتان اهل شکستن یا صدمه زدن به وسایل خانه است، قوانینی وضع کنید و نارضایتی خود را نشان دهید. از وضع قوانین غیرضروری بپرهیزید زیرا کودکان بیش فعال آستانه صبر کمتری نسبت به قوانین دارند. قوانین ساده و قابل‌درکی وضع کنید. توجه داشته باشید این قوانین باید برای تمام اعضای خانواده مشترک باشد. از منفی نگری حتی در قالب کلمات خودداری کنید. سعی کنید استفاده از عبارت‌هایی مانند، این کار را نکن، این کار اشتباه است، بس کن و غیره را کاهش دهید.
- از طریق تنبیه غیر فیزیکی به تقویت نظم و ترتیب بپردازید
بیشتر والدین در مواجه با عدم حرف شنویی فرزندشان آرامش خود را ازدست‌داده و دست به تنبیه فیزیکی کودک می‌زنند. اگر کودک بیش فعالی دارید آگاه باشید که این نوع رفتار برای او مضر است. شما باید به دنبال راههای جدیدی باشید تا کودک متوجه رفتار اشتباه و غیرقابل‌قبول خود شود. یک راه خوب برای تقویت نظم و انضباط و آگاه ساختن فرزندتان از تفاوت بین خوب و بد، داشتن یک اتاق ایزوله است. اتاق را به‌عنوان مکانی برای وقفه در نظر بگیرید. جایی که هنگام بدرفتاری کودک به آنجا فرستاده می‌شود تا به خودش بیاید.
به‌محض اینکه کودک عذرخواهی کرد و تغییر رفتار کودک مثبت بود، اجازه دهید از اتاق بیرون بیاید. والدین کودکان بیش فعال با استفاده ازاین‌روش به موفقیت‌های بزرگی دست‌یافته‌اند. این فرزندان به میزان کمتری پرخاشگر بوده و متوجه رفتار اشتباه خود می‌شوند. آرام و خونسرد باشید، فرزند شما نیز آنچه به او گفته‌شده را نیز درک خواهد کرد.
- دامنه توجه فرزندتان را بهبود ببخشید
مطمئن شوید که به رفتارهای غیر بیش فعالانه پاداش می‌دهید. این کلید اصلی آماده‌سازی فرزندتان برای تعاملات اجتماعی و مدرسه است. همچنین میتوانید به او یاد دهید چگونه در آنچه انجام می‌دهید ثابت‌قدم باشد و از این طریق، دامنه توجه او را نیز افزایش دهید. تصاویر فرزندتان را در یک کتاب به او نشان دهید. اگر حواسش جمع بود، او را در آغوش بگیرید و علت این کارتان را بگوئید. رنگ‌آمیزی، گوش دادن به داستان و تلاش برای تکرار آن نیز می‌تواند قابل ستایش باشد.
راه جدید دیگری برای بهبود حواس پرتی کودکان ، آشنا ساختن او با بازی‌هایی است که با افزایش سختی همراه است، بازی‌هایی همچون تطبیق تصاویر، بازی‌های کارتی ساده و حتی خانه‌سازی به تقویت حافظه و توجه کودک شما کمک می‌کند. هر بار او را با یک بازی آشنا کنید و از ارائه بازی‌های زیاد که ممکن است باعث حواس پرتی او شود اجتناب کنید. اسباب‌بازی‌هایی برای او فراهم کنید که امن بوده و قابل شکستن نیست، زیرا پرخاشگری یکی از علائم برجسته در کودکان بیش فعال است و ممکن است درنهایت به خود و یا دیگران آسیب رسانند.
- مانند سپری از کودک محافظت کنید
اجازه ندهید فرزندتان کودک بدی خطاب شود. غالباً همسایگان و سایر والدینی که از مشکل فرزند شما آگاهی ندارند ممکن است حرف‌های ناخوشایندی به زبان‌آورند. همچنین از این موضوع نیز اطمینان حاصل کنید که او در خانه به‌عنوان کودکی خوب؛ با انرژی زیاد شناخته می‌شود و خواهر و برادرانش نیز نباید بر سر او داد زده و یا با او دعوا کنند. پذیرش در کمک به کودکان بیش فعال مقوله بسیار مهمی است. زمانی که فرزند شما احساس می‌کند که پذیرفته شده است عزت نفس و اعتماد به نفس کودک افزایش می‌یاد.
- به خودتان فرصت دهید
فراموش نکنید شما یک والد هستید نه یک ابرقهرمان. هر زمان که لازم بود به خودتان استراحت دهید و مراقبت و نگهداری از کودک را نوبتی انجام دهید. حتی صبورترین والدین هم در مقابل بیش فعالی کودکان دچار اختلال اعصاب می‌شوند. در هفته یک‌بار کودک را به پرستار بسپارید و در این زمان به سینما بروید یا زمانی را به‌صرف یک نوشیدنی دونفره اختصاص دهید. نشاط و شادابی را دوباره به خود بازگردانید و خود را مستحق استراحت و فرصتی برای آرامش بدانید. درواقع زمانی که آرام و خونسرد باشید برخورد بهتری با بیش قعالی فرزند خود خواهید داشت.
- در مصرف دارو شتاب‌زده عمل نکنید
امروزه برای هر چیز یک دارو وجود دارد. شاید تجویز دارو برای درمان بیش فعالی کودکان آسان‌ترین راه به نظر برسد، اما دست نگه‌دارید. بله درست است، داروهای مشخصی وجود دارند که در به تعادل رساندن واکنش‌های شیمیایی مغز مؤثر بوده و به بسیاری از کودکان بیش فعال کمک کرده است. از طرفی این داروها عوارض جانبی داشته و نباید به مصرف آن‌ها عادت کرد.
در بسیاری موارد، اصلاح و درمان رفتار کودک تأثیر بیشتری از مصرف دارو دارد. قبل از تصمیم گیری درباره استفاده از دارو، سعی کنید برخی شیوه‌های درمان را امتحان کنید. رمز دست‌یابی به موفقیت در ارتباط با کودک بیش فعال صبر و شکیبایی است. این‌ها نکاتی هستند که در حفظ سلامت روانی و اعتدال بین اعضاء یک خانواده دارای کودک بیش فعال تأثیر بسزایی دارند. اگر نکته‌ای وجود دارد که گمان می‌کنید بیان آن می‌تواند به والدین کمک کند برخورد بهتری با کودکان بیش فعال داشته باشند آن را با ما در میان بگذارید.
پیشنهادهایی برای درمان بیش فعالی کم توجهی کودکان
- در مورد اختلال کم توجهی یا اختلال بیش فعالی کودک آگاه باشید زیرا آن‌ها اغلب به‌عنوان اصطلاح عمومی مورداستفاده قرار می‌گیرند. از برچسب زدن به کودک خودداری کنید زیرا این برچسب زدن می‌تواند به پیشگویی محقق شده منجر شود و ممکن است موقعیت بهتری را که فرزندتان می‌تواند داشته باشد از دست بدهند.
- زمان ویژه‌ای را در نظر بگیرید و روش‌هایی انتخاب کنید که بتوانید از زندگی با فرزندتان واقعاً لذت ببرید. مطمئن شوید که به موفقیت‌های او هرچند جزئی باشند توجه می‌کنید و علاقه‌مندی‌های کودک را تشویق می‌کنید.
- سعی کنید به نیازهای کودک بر اساس آنچه انجام می‌دهد ( هرچند که برخلاف گروه هم سن و سالان خودش باشد ) کمک کنید. اگر کودک نمی‌تواند در مهدکودک بند کفش خود را به ببندد از کفش‌هایی که چسبی هستند استفاده کنید تا به مرور زمان بند بستن را یاد بگیرد. حتی اگر نسبت به سایر بچه‌ها مدتی طول بکشد، به خاطر عادی نبودن کودک را تنبیه نکنید.
- از رایانه استفاده کنید تا کودک بتواند خودش نوشتن کلمات مشکل را که عمومی هستند فرابگیرد. خیلی از کودکانی که با نوشتن مشکل دارند یا برای هجی کردن کلمات تقلا می‌کنند، وقتی با رایانه کار می‌کنند بهتر عمل می‌کنند. آیا انتظار ندارید که کودک قبل از استفاده از ساعت یاد بگیرد با استفاده از ساعت آفتابی زمان را محاسبه کند؟ ما اینطور فکر نمی‌کنیم. شما باید به فرزندتان اجازه دهید که به‌جای خودکار و مداد از رایانه استفاده کند تا احساس پیشرفت کند.
- مطمئن باشید که حواس فرزندتان کاملاً به شماست و هر چیز را یک‌بار تکرار کنید. وقتی کودک توجه نمی‌کند محترمانه توجه کودک را به خود جلب کنید. مثلاً با زدن انگشت روی میز یا دستتان را روی شانه بگذارید یا از کلمه یادآوری کننده استفاده کنید.
- به روش‌هایی فکر کنید که ممکن است منحصربه‌فرد بودن کودک را نادیده بگیرید یا اینکه با او فشار بیاورید که طبق خواسته شما عمل کند نه به توانایی خودش.
برای جلوگیری از مشکلات بیش فعالی کم توجهی کودک از قبل برنامه‌ریزی کنید
- یکی از اولین چیزهایی که باید انجام دهید این است که به رفتارتان در مقابل کودک توجه کنید. منظور از آن حس سرزنش نیست؛ فقط ازآنچه دارید انجام می‌دهید آگاه باشید. آیا این‌قدر مشغول هستید که به فرزندتان توجه کافی برای آموزش و تشویق نمی‌کنید؟ آیا به‌جای اینکه کودک را درگیر حل مشکلات کنید از او تقاضا می‌کنید؟ آیا شما در خانه شکر زیاد دارید؟ آیا فرزندتان غذاهای آماده زیاد می‌خورد؟ آیا زیاد صحبت می‌کنید و کم عمل می‌کنید؟ آیا فرزند شما احساس می‌کند که در شرایط خاصی او را دوست دارید؟ اگر به این رفتارها توجه کرده باشید میتوانید آن‌ها را تغییر دهید. وقتی تغییر دادید نتایج آن را در رفتار کودکتان خواهید دید.
- سعی کنید علتی که پشت هر بدرفتاری کودک هست درکنید و راههای بیابید تا بچه‌ها را تشویق کنید تا بدانند که نیاز به سوء رفتار ندارند. به بچه ها کمک کنید تا بتوانند توجه خود را متمرکز کنند. از کارهای روزمره و ساده استفاده کنید. به فرزندتان کمک کنید یاد بگیرد چگونه مکانی را برای هر چیز در نظر بگیرد. نزدیک در ورودی، محلی مخصوص کفش و چیزهایی که برای بیرون رفتن نیاز هست داشته باشید .به آن‌ها کمک کنید از یادداشت‌هاپ استفاده کنند تا اطلاعات را دسته‌بندی کنند. به آن‌ها آموزش دهید تا با استفاده از ساعت و تقویم زمان را مدیریت کنند.
- هنگام بازی بچه ها را تماشا کنید تا بدانید چقدر ترجیح می‌دهند یاد بگیرند. آیا آن‌ها ازلحاظ جسمی فعال هستند؟ آیا دوست دارند آن‌ها را بغل کنید؟ از این اطلاعات استفاده کنید تا فعالیت‌هایی را ایجاد کنید که بر توانایی و برتری آن‌ها تاکید کنید.
- سعی کنید با انجام تمرین‌های جسمی که به تمرکز نیاز دارد توانایی تمرکز کودک را بالا ببرید. پیشنهادهای ما شامل ورزش‌های ایروبیک، رقص و ورزش‌های رزمی است. به کودک بیش فعال کمک کنید تا فعالیت‌هایی که دوست دارد و از عهده انجام آن برمی‌آید را پیدا کند.
- به او کمک کنید تا راهبردهایی را یاد بگیرد تا بتوانند کارهای خود را درست انجام دهد. او را تشویق کنید تا از منابع مدرسه و اجتماع مثل معلم و کتابخانه استفاده کند. به نگرانی‌های او در مورد معلمان و موضوع‌های مختلف گوش دهید و او را تشویق کنید که برای درس‌های خود مطالعه‌های غیر وابسته انجام دهد. همواره حامی فرزندتان باشید. اعتماد به نفس کودک و ارتباط شما با او از نمره‌ای که می‌گیرد مهم‌تر است.
- فرصت‌های یادگیری را برای کودک در مدرسه ایجاد کنید. با معلم‌هایی که با او خوب کار می‌کنند ارتباط داشته باشید و آماده‌باشید که در این مورد با مدرسه صحبت کنید. خیلی از معلم ها علاقه‌مند و قابل‌انعطاف هستند. اگر احساس کرد که معلم و مدرسه مشتاق نیست به نیازهای فرزند شما توجه کند هر کاری که لازم است انجام دهید تا از فرزندتان در برابر تنبیه به علت متفاوت بودن حمایت کنید.
- وقتی مشکلی در مدرسه پیش می‌آید فرزندتان را از تصمیم‌هایی که می‌گیرند باخبر کنید. یک جلسه با معلم و فرزند خود ترتیب دهید تا در مورد راه‌حل‌های بدون تنبیه صحبت کنید. بعضی از بچه ها تصمیم می‌گیرند بهترین کار این است که چند دقیقه دور کلاس قدم بزنند و بعد سر جایشان بنشینند بدون اینکه مشکلی پیش آید. دیگران ممکن است به گوشه دنج نیاز داشته باشند تا مشغول کار شوند. برای زمان و انرژی خود برنامه‌ریزی کنید. برنامه‌ریزی تمام‌وقت که وقتی برای کارهای روزمره باقی نمی‌گذارد می‌تواند به مصیبت منجر شود.
مهارت های زندگی برای درمان کم توجهی کودک
بچه ها می‌توانند یاد بگیرند، والدینی دارند که نیازهای شخصی آن‌ها را در نظر می‌گیرد و به آن‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌هایی را بیاموزند و بر زندگی آن‌ها نظارت دارند. مطمئن شوید که با وقت و انرژی گذاشتن روی یک فرزند خودتان و سایر فرزندانتان را فراموش نمی‌کنید برای خودتان وقت بگذارید و زمان را هم به سایر اعضای خانواده طرف اختصاص دهید. به خاطر داشته باشید که اکثر کودکان باید برچسب بیش فعالی راهی پیدا می‌کند تا به موفقیت‌های دست پیدا کنند.
همچنین شما میتوانید برای کسب حمایت و اطلاعات بیشتر به وب‌سایت انجمن بیش فعالی کم توجهی کودکان ایران مراجعه کنید. اگر کودک شما یا هر کودکی که می‌شناسید به اختلال ADHD دچار بود، صبور باشید. چراکه ممکن است علائم اختلال بیش فعالی کم توجهی کودک بلافاصله بعد از درمان از بین نروند و این فرآیند ادامه‌دار باشد. حس لیاقت را در فرزند خود القا کنید و استعدادها و قدرت اعتماد به نفس کودک را تقویت کنید. به یاد داشته باشید، عوارض ADHD (مانند سرخوردگی، انزوا طلبی نسبت به اجتماع، ناامیدی) می‌توانند از خود این اختلال مشکلات بیشتری را ایجاد کنند.
برای مشاهده آدرس مرکز مشاوره روانشناشسی کلیک کنید
برای تعیین وقت مشاوره هم اکنون تماس بگیرید: 02144246886
