اختلال شخصیت مرزی با نام اختصاری BPD یک بیماری است که با بی‌ثباتی مزمن در روابط بین فردی، واکنش‌های هیجانی افراطی و ترس مزمن از طرد شدگی مشخص می‌گردد. تشخیص این بیماری بحث‌برانگیز است.
اختلال شخصیت مرزی در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری (DSM) طبقه‌ای از اختلال های شخصیت است. بااین‌وجود، برخی از متخصصان سلامت روان معتقدند اختلال شخصیت مرزی به‌هیچ‌وجه یک مشکل روانی نیست. برخی دیگر نیز اعتقاد دارند که این اختلال واکنشی به آسیب وارده بر فرد در اوایل دوران کودکی است و نه یک بیماری روانی.
نشانه های شخصیت مرزی چیست؟
برای تشخیص اختلال شخصیت مرزی ، فرد باید نشانه های این بیماری را به‌صورت مستمر داشته باشد. اکثر افراد برخی از علائم این اختلال را به‌خصوص هنگامی‌که ازنظر هیجانی پریشان هستند از خود نشان می‌دهند.
بنابراین در کتاب دی اس ام ملاک های تشخیص این اختلال مشخص‌شده است. فردی که اختلال شخصیت مرزی دارد باید در درجه اول علائم عمومی این اختلال شخصیت را داشته باشد.
- علایم اختلال هویت و وجود چالش‌های بین فردی
- دارا بودن حداقل یکی از مشکلات شخصیتی: به‌عنوان‌مثال تمایل به دروغگویی مکرر.
- ثبات در داشتن این ویژگی های شخصیتی در طول زمان: فردی که موقت علائم بی پی دی را نشان می‌دهد احتمالاً فاقد ملاک های لازم برای تشخیص گذاری است.
- اختلال در عملکرد مربوط به این شرایط نباید با عوامل مربوط به محیط یا رشد طبیعی کودک اشتباه گرفته شود. کودکان بسیاری از علائم بی پی دی را نشان می‌دهند، اما چالش‌هایی که کودکان در حفظ تعادل احساسات و هیجانات خود تجربه می‌کنند، بخشی از مراحل رشد طبیعی کودک است.
- علائم نباید با مشکلات پزشکی همچون تومورهای مغزی یا سوء مصرف مواد اشتباه تشخیص داده شود.
درصورتی‌که فرد ملاک های تشخیصی بالا را داشته باشد، باید 5 ملاک از 9 ملاک زیر را برای تشخیص اختلال شخصیت مرزی داشته باشد. این ملاک ها عبارت‌اند از:
- اضطراب جدایی: یکی از نشانه های اختلال شخصیت مرزی ترس شدید و مزمن از عدم پذیرش توسط دیگران یا احساس طرد شدگی است. برای نمونه، قطع رابطه در جلسه دوم آشنایی قبل از ازدواج ( ارتباطی که به‌تازگی شروع‌شده) می‌تواند به‌اندازه یک شکست عشقی منجر به درماندگی فرد گردد.
- مشکلات ارتباطی بین فردی : افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ممکن است روابط طولانی‌مدتی با اطرافیان برقرار کنند، اما نسبت به‌طرف مقابل خود دائماً احساس خصومت، خشم یا دلخوری می‌کنند. آنها در مقابل خطاهای جزئی افراد موردعلاقه‌شان، خشمی نامتناسب نشان می‌دهند یا دائماً ارزش آنها را بالا و پایین می‌برند.
- داشتن حس مبهم و بی‌ثبات از خود : افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی دائماً در حال کشمکش با هویت خود یا تغییر ویژگی های هویتی خود هستند. این عمل ممکن است آگاهانه یا ناآگاهانه انجام شود و هدف از آن افزایش جذابیت خود در نظر دیگران، پیدا کردن معشوقی که در جستجوی آن هستند یا کشف هویت واقعی خود است.
- رفتار تکانشی: افراد مبتلا به این اختلال، تکانشی و بدون فکر عمل می‌کنند و با این رفتار به خود و دیگران آسیب می‌زنند. آنها ممکن است درگیر رفتارهای تکانشی یا مخاطره‌آمیز یا رفتار وسواسی شوند (فعالیت جنسی خطرناک، خرید کردن فراوان، رانندگی بی‌پروا) یا برای بیان احساسات خود و مقابله با احساسات منفی اقدام به خود زنی کنند.
- رفتار یا افکار خودکشی : این مورد می‌تواند شامل افکار خودکشی، تلاش برای خودکشی یا تهدید به خودکشی باشد. برخی از این افراد ممکن است اقدام به قطع عضو کنند.
- بی‌ثباتی هیجانی: مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی ممکن است نوسانات شدید خلقی یا واکنش هیچانی شدید به یک رویداد عادی را تجربه کنند. تجربه یک توبیخ کوچک در محل کار ممکن است منجر به خود بیزاری آنها شود. بسیاری از مبتلایان دنیا را به‌صورت سیاه‌وسفید با آدم‌ها، مکان‌ها و اشیایی که دائماً در حال نوسان بین کاملاً خوب یا کاملاً بد هستند، می‌بینند.
- احساس پوچی: این افراد احساس پوچی پایدار و مزمنی را تجربه می‌کنند. این احساس ممکن است با ترس از طرد شدن یا فقدان حس خود آگاهی مرتبط باشد.
- عدم مهارت کنترل خشم: بسیاری از مبتلایان به این اختلال خشم شدیدی را تجربه می‌کنند و در مقابله با خشم خود مشکل‌دارند.
- اختلال تجزیه هویت : برخی از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ممکن است علائم تجزیه ای یا پارانوییدی وابسته به استرس را تجربه کنند.
علل اختلال شخصیت مرزی
بسیاری از مبتلایان به این اختلال شاید در دوران کودکی مورد سوء استفاده، خشونت و کودک آزاری یا بی توجهی قرارگرفته‌اند. نتایج برخی پژوهش‌ها حاکی از این مسئله است که 75% مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی سابقه سوء استفاده جنسی دارند. بنابراین بسیاری از متخصصان معتقدند شرایط محیطی نسبت به عوامل ژنتیکی تأثیر بیشتری در ابتلا به اختلال شخصیت مرزی دارند.
برخی شواهد نشان می‌دهد که این بیماری به دلیل شرایط محیطی نامناسب و نه عوامل ژنتیکی، از والدین به فرزندان منتقل می‌شود. والدینی که خلق بی‌ثباتی دارند، تأثیر مخربی بر رفتار و شخصیت فرزندان خود می‌گذارند و این مسئله می‌تواند منجر به رشد مهارت های مقابله‌ای ناسالم در فرد شود که سرانجام سبب ابتلا به بیماری شخصیت مرزی می‌گردد.
همچنین نتایج برخی پژوهش‌های دیگر نشان می‌دهد، بعضی از علائم اختلال شخصیت مرزی به‌خصوص مشکل در کنترل احساسات و عدم مهارت تصمیم گیری ممکن است علت عصب‌شناختی داشته باشند.
درمان اختلال شخصیت مرزی
تا یکی دو قرن پیش درمان اختلال شخصیت مرزی به‌عنوان یکی از چالش زاترین مشکلات روانشناسی برای درمان شناخته می‌شد. پژوهش‌های نوین از نقش مثبت احساس همدلی بیشتر با این بیماران و داروها در درمان این اختلال پرده برداشته‌اند. برخی از مؤثرترین روش‌های درمان اختلال شخصیت مرزی عبارت‌اند از:
- روان درمانی : باوجوداینکه هر نوع روش روان درمانی می‌تواند به این افراد کمک کند، رفتار درمانی دیالکتیکی به‌صورت ویژه برای درمان این اختلال تعبیه گردیده است. این رویکرد، جلسات گروه درمانی همراه با جلسات مشاوره روانشناسی یا مشاوره فردی را با تمرین مهارت ها و انجام تکالیف ترکیب کرده است. مراجع بر تقویت مهارت مدیریت استرس، مهارت کنترل احساسات ، مهارت های بین فردی و نقش بی پی دی بر سبک زندگی خود تمرکز می‌کنند.
- دارودرمانی : برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی که هم‌زمان از علایم افسردگی یا اختلال اضطرابی رنج می‌برند، مصرف داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب می‌توانند مفید باشند.
- حمایت اجتماعی : رفتار مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی ممکن است در نظر اطرافیان عجیب و توهین‌آمیز باشد. افکار و رفتار این افراد از درماندگی مفرط ناشی می‌گردد و هیچ عمدی برای آسیب رساندن به دیگران در این افراد وجود ندارد. حمایت‌های اجتماعی این فرصت را در اختیار آنان قرار می‌دهد تا به تمرین برای حل مشکلات ارتباطی که تجربه می‌کنند بپردازند.
بیماری شخصیت مرزی : اختلالی بحث‌برانگیز
برخی متخصصان معتقدند بی پی دی مشکلی پزشکی نیست. نام این اختلال از ملاک تشخیصی اصلی که معتقد است مبتلایان در مرز روان‌پریشی یا سایکوز قرار دارند، گرفته‌شده است. امروز متخصصان سلامت روانی به این بیماری به شکلی متفاوت می‌نگرند. تعداد قابل‌توجهی از متخصصان سلامت روان این اختلال را به‌عنوان اختلالی روانی می‌شناسند و معتقدند تشخیص دقیق می‌تواند در درمان این افراد کمک شایانی کند.
اگرچه 75% مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی زن هستند، یافته‌های جدید حاکی از آن است که جنسیت نقش اندکی در ابتلا به این اختلال بازی می‌کند. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که مردان نیز تقریباً به‌اندازه زنان درخطر ابتلا به این اختلال قرار دارند. شواهد اندکی برای اثبات عوامل بیولوژیکی در ابتلا به این اختلال وجود دارد. درنتیجه ممکن است عامل دیگری مسئول این تفاوت ( اختلاف آمار ابتلا به این اختلال در میان زن و مرد ) باشد.
فمنیست ها معتقدند بی پی دی واکنشی طبیعی فرد در مقابله با استرس مزمن یا واکنش به سوء استفاده است. اختلال استرس پس از سانحه پیچیده (CPTSD) ملاک های تشخیصی یکسان بسیاری با بی پی دی دارند، اما برچسب و انگی که اختلال شخصیت با خود به همراه دارد را ندارد. برخی معتقدند باید این دو اختلال با هم ترکیب شوند. اما یادآوری این نکته ضروری است که این دو اختلال قابل‌تشخیص از یکدیگرند.
ما توی خونه یه بیمار شخصیت مرزی داریم که متاسفانه نه تنها خوب نمیشه بلکه روز به روز بدتر هم میشه همیشه دعوا می‌کنه داد میزنه اعصاب خوردی راه میندازه و همیشه جو خونه استرس زاست هر چقدر که باهاش خوب رفتار می‌کنی باز هم کاراشو تکرار می‌کنه و سر کوچک ترین و بی اهمیت ترین چیزا دعوا راه میندازه و همیشه باعث استرس و اضطراب میشه اما نمیدونم دیگه چیکار کنم
ببخشید من همسرمو مشکوک به اختلال شخصیت مرزی میدونم دوره ای هم تجزیه شخصیتی داشته و رفتارای تندی داره واقعا در دعوا میخواستم بدونم اینو چطوری من تشخیص بدم