درمان اختلال وحشت زدگی

حمله پانیک یا اختلال وحشتزدگی شدیدترین نوع اختلال اضطرابی است. در این اختلال فرد درنتیجه تهدید ادراک‌شده (برای مثال بلایای طبیعی یا سقوط هواپیما) احساس وحشت و گیجی می‌کند یا رفتارهای غیرمنطقی از خود نشان می‌دهد. این اختلال پانیک با ترس از تجربه حملات پانیک به‌خصوص در مکان‌های عمومی مشخص می‌گردد. تجربه حملات وحشتزدگی مکرر یا ترس از شروع حمله منجر به مراجعه مبتلایان بیماری پانیک به درمانگر می‌گردد.

حمله پانیک چیست

حمله پانیک معمولاً ناگهانی رخ می‌دهد. اگرچه استرس زیاد به حمله وحشتزدگی سرعت می‌بخشد اما این حمله ها غیرقابل‌پیش‌بینی هستند و اضطراب بعد از حمله پانیک ممکن است تا زمانی طولانی در فرد ادامه یابد. حملات پانیک معمولاً مدت کوتاهی اتفاق می افتند (5 تا 30 دقیقه) و ممکن است چند بار در روز یا تنها یک‌بار در طول زندگی فرد رخ دهد.

حملات پانیک معمولاً یک عامل محرک مشخص دارند (برای نمونه یک رویداد، مکان، فرد یا خاطره ترسناک). اگرچه اکثر درمانگران معتقدند برای هر حمله توضیح مشخصی وجود دارد، اما حمله های پانیک می‌توانند بدون هیچ دلیل مشخصی اتفاق افتند.

دلیل ابتلا به حمله پانیک مشخص نیست اما شواهد حاکی از این است که برخی از افراد آمادگی ژنتیکی برای ابتلا به حملات وحشتزدگی دارند و اینکه بعضی از عوامل استرس زا در زندگی می‌توانند منجر به این حملات شوند. این حملات همچنین می‌توانند درنتیجه شرایط پزشکی همچون افتادگی دریچه میترال، پرکاری تیروئید، هیپوگلیسمی یا عوارض ترک داروها ایجاد شوند.

مواد محرکی همچون آمفتامین‌ها، کوکائین یا کافئین نیز می‌توانند منجر به گسترش حملات وحشتزدگی در برخی افراد شوند.

حمله پانیک می‌تواند سبب وحشتی شدید، ناگهانی و ناراحت‌کننده شود. حملات وحشتزدگی معمولاً شامل بعضی از احساسات و تجربیات زیر هستند:

• لرزش
• تنگی نفس، احساس خفگی
• حالت تهوع، گیجی، غش کردن
• پرش فکر
• دید تونلی
• بی‌حسی در اندام
• افکار ترسناک به‌خصوص ترس از مردن
• بی‌قراری مفرط
• تنش عضلانی
• ترس از دست دادن کنترل و دیوانه شدن
• بروز احساسات غیرواقعی در بدن

حملات پانیک نسبتاً متداول هستند. 30% افراد حداقل یک‌بار در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. به دلیل شدت علائم فیزیکی، هنگام مراجعه به دکتر ابتدا ممکن است با حمله قلبی اشتباه گرفته شود.

اگرچه حمله پانیک معمولاً به‌طور ناگهانی روی می‌دهد، گاهی افراد می‌توانند آن‌ها را پیش‌بینی کنند. فرد مبتلا ممکن است هم حملات پانیک غیرمنتظره و هم حمله  قابل انتظار را تجربه کند. اما برای تشخیص این اختلال هم نشانه‌های حملات مکرر غیرمنتظره و هم نشانه ترس از وقوع حملات در فرد ضروری است. افراد مبتلا به اختلال های اضطرابی دیگر مانند اختلال استرس پس از سانحه نیز ممکن است مرتباً این حملات را تجربه کنند.

این مقاله نیز می تواند برای شما مفید باشد: حمله پانیک در خواب

تشخیص بیماری پانیک

بر اساس کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ( DSM5 )، وقوع حملات پانیک مکرر می‌تواند به تشخیص اختلال وحشتزدگی منجر شود. به‌خصوص هنگامی‌که فرد با اضطراب و نگرانی و ترس دائم از وقوع حمله مجدد ظرف مدت یک ماه پس از حمله قبلی خود زندگی کند.

این ترس معمولاً کارکرد فرد را مختل می‌کند. برای مثال، فرد ممکن است از برخی موقعیت‌ها که احتمال وقوع حمله وجود دارد، اجتناب کند. ترس از حمله پانیک می‌تواند منجر به تغییر شغل، عدم انجام فعالیت‌های لذت‌بخش و کاهش سلامت روانی و جسمی فرد گردد.

گاهی این ترس ها می‌تواند سبب شکل‌گیری آگورافوبیا (ترس از مکان‌های شلوغ ) شوند. آگورافوبیا عبارت است از ترس از گیرکردن در مکان‌های عمومی یا شلوغ که امکان دریافت کمک و فرار وجود ندارد و فرد ممکن است دچار حمله پنیک گردد.

درصورتی‌که حملات وحشتزدگی درمان نشود می‌تواند موجب ابتلا به آگورا فوبیا شود. متخصصان معتقدند آگورافوبیا درنتیجه تشدید حمله های پنیک ایجاد می‌شود و می‌تواند سبب اجتناب فرد از ترک خانه شود.

اختلال پانیک عموماً در اوایل دوران بزرگ‌سالی اتفاق می‌افتد. حدود 6 میلیون بزرگ‌سال آمریکایی یا 3-2% کل جمعیت به این اختلال مبتلا می‌شوند. زنان دو برابر بیشتر از مردان احتمال دارد به اختلال پانیک مبتلا شوند.

چرا اختلال پانیک نگران‌کننده است؟

حملات پانیک و اختلال وحشتزدگی قابل درمان است. بااین‌وجود بسیاری از افراد ممکن است ندانند بیمار هستند یا ممکن است از شرمندگی یا ترس از خیالی بودن علائم شان، برای دریافت کمک اقدام نکنند. برخی از افراد ممکن است ندانند چه چیزی سبب بروز علائم حمله پانیک می‌شود و از ترس حمله قلبی یا آسم بارها و بارها به پزشک مراجعه کنند.

درصورتی‌که بیماری پانیک درمان نشوند، فرد ممکن است به آگورافوبیا مبتلا شود و قادر به ترک خانه نباشد و این مسئله می‌تواند زندگی مادی و اجتماعی فرد را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. مطالعات نشان داده‌اند، افرادی که به حملات پانیک مکرر دچار می‌شوند و برای درمان پانیک کمک دریافت نمی‌کنند، بیشتر احتمال دارد این علایم را تجربه کنند:

• سوءمصرف الکل و مواد مخدر
• وابستگی مالی به دیگران
• کاهش سلامتی
• عدم اختصاص زمان کافی به سرگرمی‌ها، ورزش یا فعالیت‌های لذت‌بخش
• تلاش برای خودکشی

حمله های پانیک عموماً تهدیدی فوری برای سلامتی جسمی فرد نیستند. آگاهی افراد مبتلا از شرایط خود و اطمینان یافتن از این مسئله که درمان پانیک امکان‌پذیر است و قرار نیست دیوانه شوند، سبب کاهش اضطراب آن‌ها می‌شود. افزایش آگاهی به فرد مبتلا به بیماری پانیک اغلب اولین قدم درمانگران در درمان پانیک است.

روش درمان پانیک و حملات وحشتزدگی

افرادی که حملات وحشتزدگی مکرر را تجربه می‌کنند، به‌خصوص آن‌هایی که به‌واسطه ترس از حملات پانیک فعالیت‌های خود را محدود می‌کنند، می‌توانند برای کاهش اضطراب خود از مزایای صحبت با یک متخصص سلامت روانی مشاوره روانشناسی بهره گیرند.

رویکردهای درمانی متنوعی برای درمان پانیک وجود دارد. به‌عنوان‌مثال رفتار درمانی شناختی برای درک رفتارها یا افکاری که می‌تواند به گسترش حمله های پانیک کمک کند و تغییر الگوهای رفتاری و فکری برای جلوگیری از حمله و کاهش شدت آن مفید است.

مواجهه درمانی یکی دیگر از روش‌های درمانی است که عبارت است از مواجه فرد با احساسات همراه پانیک در محیطی کنترل‌شده برای یادگیری روش‌های سازگاری مؤثر با این احساسات. افراد مبتلا به آگورافوبیا به‌عنوان بخشی از درمان به رویارویی با فضاهای باز و شلوغ تشویق می‌شوند تا به‌تدریج احساس بهتری داشته باشند. گروه‌های حمایتی نیز برای برخی از بیماران پانیک مؤثر است.

داروهای ضد اضطراب و ضد حملات پانیک برای کاهش علایم حمله به‌خصوص به‌صورت موقتی مفید هستند. ازآنجایی‌که داروها نمی‌توانند علت وقوع حمله پنیک را درمان کنند، اغلب درمانگران مصرف دارو را به‌عنوان روش درمانی پیشنهاد نمی‌کنند.

تکنیک‌های دیگری که می‌توانند به درمان حمله پانیک کمک کنند عبارت‌اند از: یادگیری تکنیک‌های آرامش بخش و تفکر واقع بینانه.

اقداماتی هنگام وقوع حمله پانیک

در هنگام وقوع حمله پانیک تمرکز بر تنفس، رفتن به مکانی امن و خلوت و کاهش تنش فیزیکی و ماهیچه‌ای می‌توانند به کاهش علائم پانیک کمک کنند. حملات پانیک خطرناک نیستند و معمولاً خودبه‌خود از بین می‌روند، اما درصورتی‌که هنگام وقوع حمله فرد درگیر فعالیت‌های مخاطره‌آمیز یا رانندگی باشد، می‌توانند خطرزا باشد.

بکارگیری تفکر واقع بینانه به‌جای اغراق در علائم و نشانه‌های حمله (غش کردن، مردن، حمله قلبی) و دوری از احساس خجالت از درخواست کمک از دیگران در حین وقوع حمله های پانیک می‌تواند بسیار مفید باشد. برای به چالش کشیدن این نوع افکار، فرد می‌تواند ترس های خود را بنویسد یا بدترین سناریو ممکن و راه مقابله با آن را تجسم کند.

راههای غلبه بر استرس نیز نقشی حیاتی در مبارزه با حملات پانیک ایفا می‌کند. بسیاری از افراد هنگام تجربه حمله پانیک دچار چنان استرسی می‌شوند که به‌سادگی نمی‌توانند آن را مدیریت کنند. اما صحبت درباره استرس و آرام‌سازی منظم می‌تواند سبب کاهش اثرات مخرب استرس مزمن شود.

 یادآوری این نکته که حمله های پانیک سبب غش کردن، از دست دادن کنترل، دیوانه شدن یا مردن نمی‌شود، به برخی از بیماران برای کاهش استرس و مقابله با حملات پنیک کمک می‌کند.

تجربه زندگی با بیماری پانیک

• نفس عمیق و آرام‌سازی برای درمان حملات پانیک: الکسیس 40 ساله متقاضی درمان افسردگی به درمانگر خود گزارش می‌کند که سابقه حمله های پانیک دارد و به همین دلیل داروهای آرام بخش مصرف می‌کند. روانپزشک الکسیس با درمانگر او بر سر این نکته که داروهای آرام بخش می‌توانند افسردگی او را تشدید کند، موافق است. بنابراین آن‌ها تصمیم می‌گیرند الکسیس دارو مصرف نکند و برای درمان حملات وحشتزدگی خود از رفتار درمانی شناختی بهره گیرد. او با یادگیری تنفس عمیق و مهارت های آرام‌سازی، همچنین با بررسی هیجانات و افکاری که منجر به اضطراب می‌شوند (در مورد الکسیس ترس و اضطراب) و بازبینی واقع بینانه برخی از عقایدش درباره خشم، توانایی مدیریت حملات خود را قبل از اینکه شدت یابند، پیدا می‌کند.
• آگورافوبیا به‌عنوان عوارض حمله پانیک: سانجیو 23 ساله، دانشجویی است که اولین حمله پانیک خود را چهار ماه پیش در سوپرمارکت تجربه کرد. از آن زمان تاکنون او دو حمله دیگر نیز داشته است. حمله سوم سه روز قبل رخ داده و سبب شده او از کلاس درس بیرون بدود. او از آن زمان به کلاس نرفته و احساس خجالت می‌کند. سانجیو هم نگران درس خود و هم نگران وقوع حمله مجدد است. او سرانجام به ایمیل استاد خود که پیگیر حال اوست پاسخ می‌دهد. استاد به سانجیو پیشنهاد می‌دهد به مرکز درمانی دانشجویی مراجعه کند. او آنجا با یک مشاور درباره حملات وحشتزدگی و اختلال پانیک صحبت می‌کند. مشاور به او توضیح می‌دهد که حمله وحشتزدگی به معنای اختلال وحشتزدگی نیست و به سانجیو پیشنهاد شرکت در جلسات درمانی را می‌دهد. آن‌ها درباره نحوه کاهش ترس و سازگاری با علائم حمله های پانیک هنگام وقوع مجدد آن صحبت می‌کنند.