به رفتارها و دیگر روش‌های برقراری ارتباط به‌منظور ایجاد و حفظ رابطه با دیگران مهارت اجتماعی می‌گویند. مهارت‌های اجتماعی کودکان شامل اقداماتی مانند شروع گفت‌وگو، دوست پیدا کردن، داشتن روحیه‌ی کار تیمی و جوانمردی و همین‌طور برآمدن از پس قلدری دیگران است.
مهارت‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین مهارت های زندگی برای رشد کودکان و نوجوانان است. تحقیقات در دانشگاه‌های ایالتی پنسیلوانیا نشان می‌دهد، جوانانی که درزمینه سنجش مهارت های اجتماعی امتیاز بالاتری کسب کرده‌اند، احتمال فارغ‌التحصیلی‌شان در دوره‌ی لیسانس چهار برابر بیشتر از دیگران است.
همچنین، مهارت های اجتماعی را به موفقیت شغلی، استقلال و سلامت عاطفی افراد مرتبط دانسته‌اند. کودکان با مهارت‌های اجتماعی بالا اغلب توانایی بالاتری در مشاهده، مهارت حل مسئله و واکنش صحیح به موقعیت‌های اجتماعی دارند.
بااینکه بعضی افراد معتقدند، مهارت‌های اجتماعی پایین کودک نشانه اختلالات عصبی یا سطوحی از اوتیسم است، اما این مسئله در تمام موارد صدق نمی‌کند. بعضی کودکان ممکن است خیلی زود مهارت اجتماعی بالایی کسب کرده و بعضی کودکان این مهارت را دیرتر پیدا کنند.
بااین‌حال، مشکل در تعاملات اجتماعی و ارتباط برقرار کردن با دیگران در کودکانی که به اضطراب، علایم افسردگی ، اوتیسم، اختلال کم توجهی-پیش فعالی و دیگر اقسام بیماری‌های روانی مبتلا هستند دور از انتظار نیست. دلیل اتفاق افتادن این مسئله آن است که علائم این بیماری‌ها، مانعی بر سر راه معاشرت و اجتماعی شدن کودکان می‌شود.
عواقب عدم تقویت مهارت های اجتماعی در کودکان
لازم نیست کودکان مهارت های اجتماعی خیلی بالایی داشته باشند. در حقیقت، ویژگی‌های شخصیت کودک شما مخصوص به خود اوست که نحوه‌ی تعامل او با دیگران را نشان می‌دهد. البته، داشتن روابط مثبت در زندگی به رشد و پیشرفت فرد کمک شایانی می‌کند.
کودکان و نوجوانانی که مهارت های اجتماعی بالایی دارند، به مهارت‌های خود اعتماد به نفس پیدا می‌کنند و ازاین‌رو خود را در موقعیت‌های مختلف قرار داده و وظایفی که به آن‌ها محول شده است را به‌خوبی انجام می‌دهند.
شاید این مطلب هم برای شما مفید باشد: راههای افزایش اعتماد به نفس در کودکان
مهارت های اجتماعی یکی از مهم‌ترین مهارت هایی است که کودکان و نوجوانان در خود توسعه می‌دهند چراکه اغلب تعیین‌کننده‌ی موفقیتشان در آینده است. مهم است که والدین در حل مشکلاتی که کودک با آن مواجه است توجه داشته و آن را بررسی کنند. طرد شدن از سوی هم سن و سالان، قلدری، درگیری، انزوای اجتماعی، افسردگی کودک، خشم کودک، اضطراب و عملکرد تحصیلی ضعیف همگی از علائم مهارت های اجتماعی پایین کودک است.
یافتن راه‌حل مناسب به والدین، معلمین و دیگر افراد متخصص اجازه می‌دهد تا برنامه‌ای برای کودک ترتیب دهند تا رفتارش را بهبود بخشیده یا چالش‌های او درزمینه‌ی مهارت های اجتماعی را برطرف کند. این کار همچنین به کودک کمک می‌کند تا به‌تدریج احساس بهتری پیدا کند.
وقتی در آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان بی‌توجهی شود، این مسائل ممکن است در طول سالیان با او همراه بوده و آن‌قدر شدید شوند که بر روی تعاملات، عملکرد تحصیلی، ورود به بازار کار و رشد و پیشرفت کودک در دوران بزرگسالی تأثیر منفی بگذارد.
آیا مهارت‌های اجتماعی به کودک قابل آموزش هستند؟
آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان همواره امکان‌پذیر است. والدین، معلمین و متخصصین سلامت روان می‌توانند همگی با هم یا به‌صورت مستقل در جهت تقویت مهارت‌های اجتماعی کودک تلاش کنند.
انواع بسیار زیادی از مهارت‌های اجتماعی وجود دارد و مهم است متوجه شوید که کودک در کدام زمینه به کمک و پیشرفت بیشتری احتیاج دارد. موارد زیر 4 مورد از انواع مهارت‌های اجتماعی هستند که در ادبیات علمی شناخته‌شده هستند:
- مهارت حفظ بقا : مهارت گوش دادن، مهارت نادیده گرفتن و نه گفتن، مهارت پیروی از دستورات و راهنمایی‌ها
- مهارت بین فردی : مهارت به اشتراک‌گذاری احساسات خود با دیگران، پیوستن به گفت‌وگوی افراد، مهارت به نوبت صحبت کردن
- مهارت حل مسئله : مهارت کمک خواستن، مهارت تصمیم گیری کودکان درزمینه‌ی اینکه چه کاری باید انجام شود و چه عکس‌العملی باید نشان دهد، دانستن زمان عذرخواهی کردن
- مهارت حل تعارض: کنار آمدن با آزار و اذیت و قلدری همسالان، مهارت کنار آمدن با باختن در یک مسابقه یا رفتار درست نشان دادن در مقابل حریف، مدیریت اصرار و فشاری که از سوی هم سن و سالان وارد می‌شود.
آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان باید متمرکز بر رفتارهای مطلوب باشد. به‌بیان‌دیگر، والدین و مربیان باید بر روی رفتارهایی در کودک تمرکز کنند که می‌خواهند در او تقویت کنند، نه رفتارهایی که نمی‌خواهند در او مشاهده کنند. مثلاً، به‌طورکلی بهتر است به کودکان عباراتی که می‌توانند از آن طریق، یک گفت‌وگو را آغاز کنند یاد داده شود تا اینکه فقط به آن‌ها گفته شود “وقتی بقیه باهات حرف می‌زنن بهشون بی‌توجهی نکن!”
همچنین مهم است به کودک فرصت تمرین داده شود. مهارت های اجتماعی پیچیده بوده و تسلط بر آن‌ها زمان‌بر است. تحت شرایط درست، اکثر کودکان از خود پیشرفت نشان خواهند داد، اما پیشرفت نشان دادن بدون تمرین کردن مهارت های اجتماعی برای کودک دشوار است.
اگر کودک بعد از کمک والدین یا مربی هنوز هم درزمینه‌ی مهارت های اجتماعی با چالش روبه‌روست یا درزمینه‌ی مقابله با درگیری و زورگویی همسالان خود مشکل دارد، به‌عنوان‌مثال، بدون فکر عمل می‌کند، کودک خجالتی است، در مدیریت فشار وارده از سوی هم سن و سالان ناتوان است و نمی‌تواند در مسایل اجتماعی به‌خوبی تصمیم بگیرد، شاید وقت آن است که از یک روانشناس کودک کمک بگیرید.
مهارت های اجتماعی جنبه‌ای مهم در زندگی به شمار می‌رود، از همین رو شاید بخواهید مهارت های اجتماعی در کودک خود را تقویت کنید. کلاس های خوبی برای یادگیری مهارت های اجتماعی در کودکان در حال برگزاری است. در این کارگاهها معمولاً دستورالعمل‌هایی مستقیم ارائه کرده و به مدل‌سازی، تمرین نمایشی، فعالیت‌های تیم سازی و شرطی سازی مثبت می‌پردازند.
کارگاههای آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان بسیاری وجود دارد و مهم است که بهترین آن را برای کودک یا نوجوان خود پیدا کنید. حواستان باشد که این کلاس مناسب سن فرزندتان بوده و مرتبط با مهارتی که کودک در آن مشکل دارد باشد. خوب است با درمانگر کودکتان (اگر او را نزد مشاوره کودک می‌برید) مشورت کنید تا قبل از فرستادن کودکتان در گروه، پاسخ تمام سؤالاتتان را گرفته و اطلاعات بیشتری دریافت کنید.
سلام روز بخیر. پسر 4 ساله دارم مدتی هست خیلی انگشتاشو میکنه دهانش و ناخن هم میخوره. هر کاری میکنم از سرش نمیفته. خیلی هم دیر اخت میگیره با بچه ها. توی پارک اصلا سمت اسباب بازی ها نمیره و فقط میخاد دور پارک بدوه. چیکار کنم که اجتماعی تر بشه ؟؟
دختر من نمیتونه با هم سن و سالش درست ارتباط برقرار کنه وقتی کسی تو بازی چیزی بهش گفت زود ناراحت میشه همین کارش باعث شده بچه ها مدام اذیتش میکنن بجای ک از خودش دفاع کنه داد میزنه و گریه میکنه من هم وقتی این حالش می بینم ازش حمایت میکنم اصلا نمیتونه برا خودش دوست پیدا کنه و یا دوست صمیمی داشته باشه