با بچه لجباز چگونه رفتار کنیم؟ نحوه برخورد با لجبازی کودک

بهترین راه برای برخورد با لجبازی کودک این است به او نشان دهید که با رفتارهای لجوجانه به خواسته‌هایش نخواهد رسید. برای دست‌یابی به نتیجه مطلوب به رفتارهای خوب کودکان لجباز توجه نشان دهید.

 در این مقاله از سایت مشاوره باما توصیه‌های یک روانشناس کودک درباره نحوه رفتار با کودک لجباز و سرسخت را با شما به اشتراک می‌گذاریم:

ویژگی های شخصیتی کودک لجباز

این‌که کودکی بخواهد کارهایش را خودش به‌طور مستقل انجام دهد به معنای لجاجت و سرسختی نیست. شما نیز پیش از هر نوع واکنش جدی ابتدا می‌بایست نسبت به لجباز بودن فرزندتان آگاهی داشته باشید. کودکان دارای عزم راسخ، می‌توانند بسیار خلاق و باهوش عمل کنند. آن‌ها پرسشگران قهاری هستند که ممکن است سؤالات بسیارشان گاهی به معنای لجاجت و بدرفتاری کودک به نظر برسد. درحالی‌که آن‌ها افرادی با ایده و اهل عمل هستند.

سایر ویژگی های شخصیتی کودکان لجباز عبارت‌اند از:

• نیاز شدیدی به تائید، شنیده شدن و توجه از جانب اطرافیان دارند.
• میل شدیدی به مستقل بودن دارند.
• در انجام کار موردعلاقه‌شان وظیفه شناس و متعهد هستند.
• بیشتر از هم سن و سالان خود بد خلقی می‌کنند.
• ویژگی های رهبری قوی داشته و رئیس وار رفتار می‌کنند.
• دوست دارند کارها را به شیوه خودشان پیش ببرند.

برخورد با کودک لجباز کار دشواری است، اما این رفتار لجوجانه کودک مطلقاً هم بد نیست. بر اساس پژوهش‌های انجام‌گرفته، کودکانی که غالباً قوانین را زیر پا گذاشته و از هنجارها سرپیچی می‌کنند در زمینه‌های تحصیلی و شغلی به موفقیت‌های بالاتری دست می‌یابند و احتمال کمتری وجود دارد که دنباله‌رو مسیر اشتباه و نادرست دوستان خود شوند.

روانشناسی لجبازی کودکان : درک رفتار کودک لجوج

اگر اراده و مصمم بودن یکی از ویژگی های بارز و قوی در شما است، بنابراین دوست دارید آن را در فرزندتان نیز ببینید. اما درک تفاوت بین مصمم بودن و لجبازی کودکان کار دشواری است. پس چگونه می‌توانید یک کودک لجباز را از کودک با اراده و  مصمم تشخیص دهید؟

• معنای لغوی اراده، ” ثبات در هدف” است.
• سرسختی یا اراده قوی، داشتن اراده محکم برای انجام کاری یا انجام عملی به شیوه‌ای خاص تعریف می‌شود. به عبارتی ساده‌تر، حتی فشارهای خارجی برای انجام کار به شیوه‌ای دیگر هم نمی‌تواند افکار، رفتار و یا عملکرد شخص را در رسیدن به هدف تغییر دهد.
• سرسختی و لجبازی در کودکان می‌تواند به‌صورت ژنتیکی و یا اکتسابی باشد. این امکان نیز وجود دارد که والدین به‌طور ناخواسته، لجاجت را در کودک پرورش دهند.

نکته مثبت این که می‌توانید آگاهانه به فرزندتان کمک کنید رفتار لجوجانه خود را فراموش کرده و در تغییر رفتار کودک خود مؤثر باشید.

نکاتی برای برخورد با کودکان لجباز

خواباندن کودک لجبازی که در تختخوابش نمی‌ماند و یا غذا دادن به کودکی که هر بار قاشق را نزدیک دهانش می‌برید آن را کنار می زند و  از خوردن غذا امتناع می‌کند، کار آسانی نیست. شاید کودک شش ساله لجوج و سرسختی داشته باشید که هرروز برای پوشیدن لباس خود سماجت می‌کند و در مقابل تمام دستورات و قوانینی که وضع می‌کنید پافشاری می‌کند.

در اینجا به طرح ده نکته برای مهار لجبازی کودکان می‌پردازیم:

به‌جای بحث با کودک لجباز ، شنونده خوبی باشید

برقراری ارتباط یک مسیر دوطرفه است. اگر می‌خواهید فرزندتان به حرف شما خوب گوش دهد، این شمایید که اول‌ازهمه باید مشتاقانه حرف‌های او را بشنوید. کودکان لجباز عقاید محکم و تمایل شدیدی برای بحث و جدال دارند.

چنین کودکی اگر احساس کند قرار نیست حرف‌هایش شنیده شود حالت تدافعی به خود می‌گیرد. بیشتر مواقع، زمانی که کودک بر انجام یا عدم انجام کاری پافشاری می‌کند، گوش دادن به او و داشتن یک گفت‌وگوی سالم برای صحبت درباره اینکه چه چیزی او را آشفته می‌کند در کاهش لجبازی کودکان می‌تواند مفید واقع شود. اما چگونه به یک کودک لجباز پنج ساله یاد دهید به حرف والدین خود گوش دهد؟ با نرمی و ملایمت و به شیوه‌ای کارآمد به او نزدیک شوید.

به‌جای اعمال زور، با بچه لجباز ارتباط برقرار کنید

وقتی کودک خود را به انجام کاری مجبور می‌کنید، درواقع او را به نافرمانی و انجام کاری که از آن نهی شده است ترغیب می‌کنید. بهترین اصطلاحی که می‌تواند این رفتار را تعریف کند مقاومت است، که یکی از ویژگی های شایع میان کودکان لجباز به شمار می‌آید. مقاومت یک واکنش غریزی است و تنها به کودکان محدود نمی‌شود. با فرزندتان ارتباط برقرار کنید. نباید به‌اجبار کودک را به سمت تختخوابش هدایت کنید. در عوض، کنارش بمانید و خودتان را نسبت به کارتونی که تماشا می‌کند علاقه‌مند نشان دهید. وقتی‌که توجه و همدلی شمارا ببیند او نیز واکنش بهتری از خود نشان خواهد داد. کودکانی که با والدین یا مراقبین خود ارتباط برقرار می‌کنند، تمایل بیشتری به سازگاری دارند. همان‌طور که سوزان استیفلمن در کتاب ” تربیت بدون مبارزه قدرت ” بیان می‌کند؛ برقراری رابطه صحیح با کودکان نافرمان باعث می‌شود راحت‌تر با یکدیگر کنار بیایید.

برای برقراری رابطه سالم با فرزندتان همین امروز نخستین گام را بردارید و با یک آغوش گرم پذیرای او باشید.

به کودکان لجباز حق انتخاب دهید

کودکان نظرات و عقاید خاص خود را دارند و دوست ندارند همیشه به آن‌ها امرونهی شود. مثلاً اگر به کودک چهار ساله خود امر کنید که باید رأس ساعت 9 در تختخوابش باشد، تعجبی ندارد که جز ” نه” چیز دیگری از او نشنوید. اگر به کودک پنج ساله لجباز خود بگوئید که فقط می‌تواند  اسباب‌بازی انتخاب شمارا بخرد، مطمئن باشید که به‌هیچ‌وجه آن اسباب‌بازی را نخواهد خواست. به جای دستور به کودک به او حق انتخاب دهید. به‌جای آن‌که باحالت دستوری به او بگوئید که باید به تختخوابش برود،  بپرسید دوست دارد کدام قصه را موقع خواب برایش بخوانید.

اگر کودک هم چنان نافرمانی کرد و گفت: ” من به تخت خوابم نمی‌روم.” آرامش خود را حفظ کنید و با جدیت به او بگوئید، ” خب، این جزو انتخاباتی که می تونی داشته باشی نیست.” و این جمله را هر چند بار که لازم شد درنهایت آرامش و خونسردی تکرار کنید. درنهایت فرزندتان ترغیب می‌شود که کوتاه بیاید.

این‌که به فرزندتان حق انتخاب‌های زیادی دهید، به‌هیچ‌وجه خوب نیست. مثلاً، اگر از او بخواهید از بین لباس‌های موجود در کمد لباسی فقط یکدست لباس را انتخاب کند، این کار برایش سخت و گیج‌کننده خواهد بود. شما می‌توانید خودتان دو یا سه دست لباس مناسب انتخاب کنید و سپس از او بخواهید که از میان آن‌ها یکی را انتخاب کند و بدین‌صورت این کار را برایش آسان کنید.

آرامش خود را در برخورد با لجبازی کودکان حفظ کنید

اگر با دادوفریاد به لجبازی کودک خود واکنش نشان دهید، گفت‌وگوی عادی بین شما و فرزندتان به یک مسابقه و رقابت بی پایان تبدیل می‌شود. در این حالت واکنش شما برای کودک به‌منزله شروع یک جدال کلامی خواهد بود و چنین روندی فقط اوضاع را وخیم‌تر می‌کند. این وظیفه شماست که به‌عنوان یک شخص عاقل و بزرگ‌سال گفت‌وگو را به سمتی هدایت کنید که یک نتیجه معقول در بر داشته باشد. به کودک کمک کنید تا به رفتار و عمل مناسب پی ببرد.

مراقبه، ورزش و موسیقی ازجمله فعالیت‌هایی است که به حفظ آرامش شما کمک می‌کند. به موسیقی‌های آرامش بخش گوش دهید، اگر می‌توانید خودتان در منزل قطعات آرامش بخش بنوازید تا بدین طریق فرزندتان نیز صدای آرامش بخش موسیقی را بشنود. هر چند وقت یک‌بار، آهنگ موردعلاقه فرزندتان را بنوازید تا از این طریق هم دلش را به دست آورید و هم باعث آرامش خیال او شوید.

به نظر کودکان لجباز احترام بگذارید

اگر انتظار دارید کودک به شما احترام بگذارد، شما نیز باید به او احترام بگذارید. به خاطر داشته باشید کودکان تحمیل قدرت و زور را به‌هیچ‌وجه نمی‌پذیرند. چند راهکار ساده برای داشتن یک رابطه توأم با احترام عبارت‌اند از:

• به‌جای امرونهی کردن به کودک به دنبال ایجاد زمینه‌های همکاری و مشارکت باشید.
• قوانین تربیتی می‌بایست برای تمام فرزندان پایدار و ثابت باشد و صرفاً برای آسایش و راحتی خودتان نسبت به تربیت فرزند سهل‌انگار نباشید.
• هرگز احساسات و افکار فرزندتان را نادیده نگیرید و با کودک خود ابراز همدردی کنید.
• اجازه دهید کودک مسئولیت کارهایی که می‌تواند بدون کمک شما انجام دهد را خود به تنهایی بر عهده بگیرد و از اینکه بخواهید کمکی کرده باشید تا انجام آن را برایش آسان‌تر کنید خودداری کنید. بدین ترتیب به او نشان خواهید داد که مورد اعتماد شماست.
• در رفتار با کودک حرف و عملتان یکی باشد.

بر اساس سخن بتسی براون در کتاب ” تو رئیس من نیستی“، باید والدین الگوی رفتاری خوبی برای فرزندان باشد که دیگران از آن پیروی کنند چراکه کودکان همیشه در حال مشاهده اعمال و رفتار شما هستند.

با کودک لجباز همکاری کنید

کودکان لجباز نسبت به رفتاری که با آن‌ها می‌شود بسیار حساس‌اند. پس در صحبت و رفتار با کودک لجباز به لحن، زبان بدن و کلمات خود دقت کنید. اگر رفتار شما باعث آزار و رنجش کودک لجباز شود، حالت تدافعی به خود خواهد گرفت و حتی ممکن است سرکشی و حاضرجوابی کند و به پرخاشگری کودکان بی انجامد.

• با تغییر نحوه برخورد با کودک لجباز در حقیقت، نوع واکنش او نسبت به خود را تغییر دهید. به‌جای امرونهی کردن، در انجام کارها با او همکاری کنید.
• به‌جای گفتن ” ازت می خوام این کارو انجام بدی” از جملاتی مانند “بیا با هم این کارو انجام بدیم” یا ” چطوره این کار رو امتحان کنیم” استفاده کنید.
• برای اینکه فرزندتان به انجام کار خاصی ترغیب شود، بازی‌های سرگرم‌کننده‌ای ترتیب دهید. مثلاً اگر کودک لجباز اسباب‌بازی‌هایش را مرتب نمی‌کند، خودتان دست‌به‌کار شوید و سپس از او بخواهید تا در جمع‌کردن آن‌ها به‌عنوان دستیار ویژه به شما کمک کند.
• هم‌چنین می‌توانید جمع‌کردن اسباب‌بازی‌ها را به یک چالش و مسابقه تبدیل کنید و برای تعیین اینکه چه کسی می‌تواند سریع‌تر آن‌ها را جمع کند مسابقه دهید. این یک حقه زیرکانه است که بیشتر مواقع مفید واقع می‌شود.

با کودکان لجباز مذاکره کنید

گاهی لازم است با کودک لجباز خود مذاکره کنید. معمولاً بچه‌ها درصورتی‌که به خواسته‌شان نرسند بدخلقی می‌کنند. اگر می‌خواهید کودک لجباز حرف‌شنوی داشته باشد، ابتدا باید بدانید علت مخالفتش چیست.

• برای شروع می‌توانید بپرسید ” چه چیزی باعث ناراحتیت شده؟”، ” موضوع چیه؟” یا ” چیزی می خوای؟” تا کودک به صحبت کردن ترغیب شود. درواقع با این کار به او نشان می‌دهید که برای خواسته‌هایش احترام قائل هستید و به او توجه می‌کنید.
• هدف مذاکره لزوماً به معنای تسلیم شدن در برابر لجبازی کودکان نیست، بلکه می‌خواهید نشان دهید که نسبت به خواسته‌های او بی‌اعتنا و بی‌توجه نیستید.
• برای مثال، درصورتی‌که فرزندتان حاضر نیست شب‌ها در ساعت مقرر بخوابد، به‌جای اصرار و پافشاری، درباره ساعت خواب کودک با او مذاکره کنید و درنهایت ساعتی را تعیین کنید که مورد تائید هر دو طرف باشد.

محیط منزل را به محیطی امن و مملو از آرامش تبدیل کنید

کودکان از طریق تجربه و مشاهده اعمال و رفتار اطرافیان خود درس های زیادی یاد می‌گیرند. اگر  کودکان همیشه والدین خود را در حال جروبحث ببینند، آن‌ها نیز چنین رفتاری را تقلید می‌کنند. اختلافات زناشویی باعث بر هم خوردن آرامش منزل و ایجاد محیطی پرتنش می‌شود که روی خلق‌وخو و رفتار کودکان تأثیر منفی خواهد گذاشت. مطالعات روانشناسی نشان داده است اختلافات والدین می‌تواند منجر به گوشه گیری اجتماعی و یا حتی پرخاشگری کودکان شود.

از زاویه دید کودک نگاه کنید

برای این‌که درک بهتری از دلایل لجبازی کودکان داشته باشید، از زاویه دید او به قضیه نگاه کنید. به عبارتی خود را جای فرزندان بگذارید و تصور کنید چه چیزی باعث لجبازی کودک شده است. هرچه او را بیشتر بشناسید راحت‌تر می‌توانید رگ خوابش را به دست آورید.

همدلی با کودک لجباز الزاماً به این معنا نیست که به خواسته‌ها و نیازهایش پاسخ مثبت دهید. می‌توانید درعین‌حال که محکم و قاطع هستید، احساس ناامیدی، خشم و ناکامی او را نیز درک کنید.

برای مثال، اگر کودک تمایلی به انجام تکالیفش ندارد، شاید حجم زیاد تکالیف، او را آشفته کرده و توانایی تمرکز کودک را کاهش داده است. در چنین موقعیتی می‌توانید تکالیف را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم کرده تا کودک بتواند هر بخش را در یک بازه زمانی کوتاهی انجام دهد. هم‌چنین می‌توانید بین انجام تکالیف استراحت‌های کوتاه یک یا دودقیقه‌ای در نظر بگیرید تا فشار و استرس کمتری به کودک وارد شود.

رفتار مثبت کودک را تقویت کنید

گاهی اوقات والدین به قدری از رفتارهای لجبازی کودکان خود به ستوه می‌آیند که دیگر نمی‌دانند چگونه عصبانیت و پرخاشگری کودک را کنترل کنند. به خاطر داشته باشید، اگر بدون فکر عمل کنید، ممکن است ناخواسته رفتار اشتباهی از خود نشان دهید که لجبازی کودک را تشدید کند.

برای مثال، چنانچه فرزندتان تقریباً به هر چیزی که به او می‌گویید پاسخ ” نه” می‌دهد، باید از خود بپرسید، آیا من نیز زیاد واژه ” نه” را به کار می‌برم، اگر پاسختان مثبت بود، پس بدانید که در تقویت رفتار اشتباه کودک خود بی‌تأثیر نبوده‌اید.

دکتر سوزان استیفلمن، متخصص روانشناسی و مشاوره خانواده  برای تغییر پاسخ‌های منفی کودک لجباز بازی ” بله گفتن” را پیشنهاد می‌دهد.

 در این بازی، کودک باید به تمام سؤالات، یک پاسخ ” بله” یا ” نه”  بدهد. سؤالاتی از قبیل ” بستنی دوست داری، مگه نه؟”، ” دوست داری با اسباب‌بازی‌هایت بازی کنی” یا ” دوست داری دایناسورت رو ببینی که داره توی وان حمام شنا می کنه؟” سؤالاتی هستند که کودک اغلب به آن‌ها پاسخ مثبتی می‌دهد. هرچه کودک پاسخ مثبت بیشتری بدهد بیشتر احساس خواهد کرد که حرفش را می‌شنوید و او را درک می‌کنید.

مشکلات شایع والدین با کودک لجباز

چگونه به یک کودک لجباز طرز صحیح استفاده از توالت را آموزش دهیم؟

آموزش توالت رفتن به کودکان کار آسانی نیست، به‌ویژه زمانی که با یک کودک لجباز سروکار داشته باشید. برای اینکه بتوانید توالت رفتن را به کودک سه ساله لجباز خود یاد دهید می‌بایست:

• دراین‌باره با او صحبت کنید.
• شیوه و چگونگی انجام این کار را برایش توضیح دهید.
• انجام آن را به کاری جذاب و سرگرم‌کننده تبدیل کنید. اگر در انجام آن امتناع کرد با جدیت با او برخورد نکنید.

به خاطر داشته باشید کودک لجباز ممکن است طرز استفاده صحیح از توالت را دیرتر از سایر کودکان یاد بگیرد اما باید صبور باشید و به‌جای فشار آوردن به کودک به او کمک کنید تا این مرحله را با موفقیت پشت سر بگذارد.

مطالب مرتبط: نحوه برخورد با رفتار بد کودک

چگونه به یک کودک لجباز غذا بدهیم؟

کودکان به هنگام غذا خوردن بهانه‌گیر می‌شوند. شما نیز همیشه نمی‌توانید غذایی را  که دوست دارد به کودک بدهید. بهترین راهی که مطمئن شوید کودک غذایی که برایش مفید است را دریافت می‌کند، این است که زمان غذا خوردن را برای او به اوقاتی شاد و مفرح تبدیل کنید.

• در آماده‌سازی غذا از ایده‌های خلاقانه استفاده کنید.
• در آماده کردن میز غذا از او کمک بخواهید.
• او را ترغیب کنید (پیش از رد کردن غذا ) یک قاشق از آن را بخورد و مزه‌اش را امتحان کند. همچنین می‌توانید از هر چیزی مقدار کمی برایش آماده کنید و اجازه دهید خود کودک غذایش را انتخاب کند.
• به او بگوئید اگر غذایش را تمام کند یک جایزه مثلاً دسر خواهد داشت.

روش تنبیه کودک لجباز 

کودکان به قوانین و نظم و انضباط نیاز دارند و باید بدانند که برای آنچه انجام می‌دهند پیامدهای مثبت و منفی وجود خواهد داشت. ازاین‌رو مطمئن شوید که فرزندتان از پیامدهای سرپیچی از قوانین کاملاً آگاه است.

این پیامدها به‌ویژه در خصوص کودکان نوپا باید سریعاً اجرا شود تا کودک بتواند بین عملی که انجام داده و نتیجه‌ای که حاصل‌شده ارتباط منطقی برقرار کند. محروم‌سازی موقت کودک، کاهش مدت‌زمان بازی و تماشای تلویزیون یا ملزم کردن کودک به انجام کارهای منزل، نمونه‌ای از راهکارهای آموزش نظم و انضباط به کودک است. شما نیز می‌توانید در خصوص پیامدها و عواقب ناشی از سرپیچی از قوانین، بر اساس نوع مشکلات رفتاری کودکان خلاق باشید.

به خاطر داشته باشید هدف از این اقدامات تنبیه کودک نیست، بلکه هدف اصلی این است که کودک به رفتار اشتباه خود پی ببرد.